การกลับชาติมาเกิดคืออะไร และการคัดเลือกองค์ดาไลลามะองค์ต่อไปจะเป็นอย่างไร

องค์ดาไลลามะทรงได้ตรัสถึงองค์ดาไลลามะองค์ถัดไปในหนังสือเล่มใหม่

Author, สวามินาธาน นาตาราจัน
Role, บีบีซี เวิลด์ เซอร์วิส
เมื่อ 12 นาทีที่ผ่านมา

องค์ดาไลลามะ ผู้นำด้านจิตวิญญาณของทิเบต ทรงประกาศว่า ผู้สืบทอดตำแหน่งองค์ดาไลลามะองค์ใหม่จะประสูตินอกประเทศจีน แม้ทางการจีนยืนกรานว่า การกลับชาติมาเกิดขององค์ดาไลลามะจะต้องเกิดขึ้นในจีนก็ตาม

“เนื่องจากว่า จุดประสงค์แห่งการกลับชาติมาเกิด คือการสานต่องานแห่งบรรพบุรุษ องค์ดาไลลามะองค์ใหม่จะประสูติในโลกเสรี” ผู้นำด้านจิตวิญญาณของทิเบต ทรงเขียนไว้ในหนังสือเล่มล่าสุดของพระองค์

นอกจากองค์ดาไลลามะจะทรงเป็นผู้นำด้านจิตวิญญาณของทิเบตแล้ว ยังทรงเป็นบุคคลสำคัญทางการเมืองด้วย อย่างไรก็ตาม ทางการจีนยืนกรานว่า พวกเขาจะต้องเป็นผู้อนุมัติการคัดเลือกพระลามะอาวุโสทั้งหมดตามความเชื่อเรื่องการกลับชาติมาเกิด รวมทั้งองค์ดาไลลามะด้วย

แนวคิดเรื่องการกลับชาติมาเกิดเป็นอย่างไรตามความเชื่อทางพระพุทธศาสนาแบบทิเบต และองค์ดาไลลามะองค์ต่อไป (องค์ที่ 15) จะทรงได้รับการคัดเลือกอย่างไร

มารู้จัก องค์ดาไลลามะ

องค์ดาไลลามะทรงเป็นบุคคลสาธารณะที่เป็นที่รู้จักของคนทั่วโลก และยังทรงได้รับรางวัลโนเบล สาขาสันติภาพด้วย

องค์ดาไลลามะเป็นทั้งผู้นำด้านจิตวิญญาณของทิเบต เป็นบุคคลที่เป็นที่รู้จักกว้างขวางที่สุดของศาสนาพุทธแบบทิเบต และยังทรงเป็นองค์อวตารของพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร หรือ เชนเรซิก (Chenrezig) ด้วย

พระนามที่ทรงเกียรตินี้ หมายถึง “มหาสมุทรแห่งปัญญา” นี่เป็นบทบาทที่สืบเนื่องกันมาผ่านความเชื่อเรื่องการกลับชาติมาเกิดมาเป็นระยะเวลาหลายศตวรรษ

ชาวพุทธมีความเชื่อเกี่ยวกับการเวียนว่ายเสียชีวิตเกิด การที่พวกเขาจะได้กลับชาติมาเกิดขึ้นอยู่กับผลของการกระทำของพวกเขาที่ได้กระทำไปแล้วในชาติก่อน หรือที่เรียกกันว่า “กรรม” ทั้งนี้ ชาวทิเบตเชื่อว่าผู้ที่บรรลุถึงสภาวะจิตวิญญาณขั้นสูงสุด เช่น องค์ดาไลลามะ จะสามารถตัดสินใจได้ว่าตนเองจะกลับชาติมาเกิดเมื่อใดและที่ใด

องค์ดาไลลามะองค์ปัจจุบัน มีพระนามว่า เทนซิน เกียตโซ ประสูติเมื่อวันที่ 6 ก.ค. 1935 ในครอบครัวเกษตรกรที่ยากจนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของทิเบต เมื่อพระชนมายุได้ 2 พรรษา พระองค์ทรงได้รับการยอมรับให้เป็นผู้ที่กลับชาติมาเกิดขององค์ดาไลลามะองค์ที่ 13 ทับเต็น เกียตโซ

“ชาวทิเบตเชื่อว่า จิตวิญญาณดวงเดียวกันขององค์ดาไลลามะจะกลับชาติมาเกิดใหม่ครั้งแล้วครั้งเล่า พวกเราเชื่อว่าองค์ดาไลลามะองค์ปัจจุบัน คือองค์ดาไลลามะองค์ที่ 13 กลับชาติมาเกิด” ดร.ทับเต็น จินปา กล่าว

“ชาวทิเบตเชื่อว่า จิตวิญญาณดวงเดียวกันขององค์ดาไลลามะจะกลับชาติมาเกิดใหม่ครั้งแล้วครั้งเล่า” ดร.ทับเต็น จินปา (ขวามือในภาพ)

ดร.จินปา เป็นอดีตพระภิกษุผู้ทรงคุณวุฒิทางเทววิทยาขั้นสูงสุดในพระพุทธศาสนาแบบทิเบต และปัจจุบันเป็นล่ามอย่างเป็นทางการให้กับองค์ดาไลลามะนับตั้งแต่ปี 1985

เขาบอกว่า แม้ว่าตามธรรมเนียมประเพณีจะเชื่อว่า องค์ดาไลลามะทุกพระองค์จะทรงมีความต่อเนื่องจากบุคคลคนเดียวกัน แต่ดูเหมือนว่าดาไลลามะองค์ปัจจุบันจะทรงไม่รับแนวความคิดนี้จริง ๆ

“ผมเคยได้ยินท่านตรัสหลายครั้งว่า พระองค์ไม่เชื่อว่าองค์ดาไลลามะทั้ง 14 องค์จำเป็นต้องเป็นองค์เดียวกัน” ดร.จินปา บอกบีบีซี “แต่ทุกพระองค์ที่สืบทอดเชื้อสายนั้น จะมีความเชื่อมโยงพิเศษด้วยสายสัมพันธ์ขององค์ดาไลลามะ”

ทั้งนี้ พุทธศาสนาอุบัติขึ้นมาก่อนศาสนาคริสต์ แต่สถาบันขององค์ดาไลลามะก่อตั้งขึ้นเมื่อไม่นานนี้

“แม้ว่าองค์ดาไลลามะองค์แรกจะได้รับการยอมรับ (ในภายหลัง) ในนาม เกนดุน ดรูบา ซึ่งประสูติเมื่อปี ค.ศ. 1391 แต่แนวคิดเรื่องครูในพุทธศาสนาที่กลับชาติมาเกิดใหม่แล้วสืบทอดทรัพย์สินและลูกศิษย์ของครูคนก่อนนั้นมีมานานกว่านี้ โดยย้อนกลับไปได้อย่างน้อย 300 ปีก่อนหน้านั้น” ศ.มาร์ติน เอ มิลส์ ผู้อำนวยการศูนย์การวิจัยหิมาลัยแห่งมหาวิทยาลัยอะเบอร์ดีนในสกอตแลนด์ กล่าว

“ในปัจจุบัน มีสายพระลามะที่กลับชาติมาเกิดใหม่หลายร้อยสาย ซึ่งองค์ดาไลลามะเป็นผู้มีชื่อเสียงที่สุด” ศ.มิลส์ กลาว

การคัดเลือกองค์ดาไลลามะทำอย่างไร

ทับเต็น จินปา ทำหน้าที่เป็นล่ามทางการให้กับองค์ดาไลลามะมาแล้วเกือบสี่ทศวรรษ

“กระบวนการคัดเลือกองค์ดาไลลามะนั้นมีความเข้มงวด ซับซ้อน และประณีตละเอียดอ่อน” ดร.จินปา อธิบายหลังจากเข้าประชุมหลายชั่วโมงกับองค์ดาไลลามะภายในเมืองธรรมศาลาทางตอนเหนือของอินเดีย

“องค์ดาไลลามะทั้งหลายมาจากครอบครัวที่แตกต่าง ไม่มีองค์ใดเลยที่มีความเกี่ยวข้องกันอย่างใกล้ชิด” ดร.จินปา กล่าวเสริม

อาจจะต้องใช้เวลาหลายปีในการระบุว่าใครคือองค์ดาไลลามะที่กลับชาติมาเกิด เช่น กรณีขององค์ดาไลลามะองค์ที่ 14 ซึ่งต้องใช้เวลาถึง 4 ปี

เหล่าพระสงฆ์ที่มีสมณศักดิ์สูงจะเริ่มการค้นหาเด็กชายคนหนึ่งที่เกิดในระยะเวลาเดียวกันกับการสิ้นพระชนม์ขององค์ลาไลลามะองค์ก่อน โดยมีเบาะแสที่เป็นไปได้จำนวนหนึ่งคอยชี้นำในการค้นหา

หนึ่งในคณะสงฆ์อาจได้รับคำแนะนำเกี่ยวกับลักษณะของเด็กผู้นั้นจากการฝัน ทิศทางของควันจากกองเพลิงเผาพระศwขององค์ดาไลลามะองค์ก่อนถือเป็นหนึ่งสัญญาณที่ชี้ไปยังสถานที่การกลับชาติมาเกิดขององค์ดาไลลามะคนใหม่ นอกจากนี้ ยังมีทะเลสาบศักดิ์สิทธิ์ในตอนกลางของทิเบต ที่สามารถให้เบาะแสในการค้นหาได้

บ้านและหมู่บ้านของเทนซิน เกียตโซ (องค์ดาไลลามะองค์ปัจจุบัน) ก็ปรากฏในภาพนิมิตจากทะเลสาบแห่งนี้

เมื่อระบุตำแหน่งของเด็กชายได้แล้ว เด็กชายคนดังกล่าวจะได้รับสิ่งของต่าง ๆ มากมาย หากเด็กชายระบุได้สำเร็จว่าสิ่งของเครื่องใช้ใดเป็นขององค์ดาไลลามะองค์ก่อน นี่ยิ่งเป็นสัญญาณบ่งชี้ที่ดีว่าเด็กชายคือองค์ดาไลลามะที่กลับชาติมาเกิดใหม่

เมื่อพระลามะสมณศักดิ์สูงรู้สึกพึงพอใจ เด็กชายคนดังกล่าวจะได้รับเลือกและจะได้รับการฝึกอบรมทางศาสนาและการศึกษาด้านเทววิทยา

อย่างไรก็ตาม กระบวนการคัดเลือกบางครั้งในอดีตก็ถูกวิพากษ์วิจารณ์และสร้างข้อกังขาทั้งในและภายนอกทิเบต

“การกลับชาติมาเกิดขององค์ดาไลลามะองค์แรกไม่ได้รับการยอมรับในช่วงแรกโดยคณะสงฆ์ในวัดทาชิลุนโปของพระองค์เองเมื่อกว่า 500 ปีก่อน องค์ดาไลลามะองค์ที่ 5 (ตามการยอมรับของพระองค์เองที่บันทึกลงในสมุดบันทึกส่วนพระองค์) ก็ทรงไม่ผ่านการทดสอบที่เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการรับรอง” ศ. มิลส์ ย้อนเล่าให้ฟัง

มีองค์ดาไลลามะเพียงสององค์ที่ประสูตินอกทิเบต โดยมีองค์หนึ่งประสูติในมองโกเลีย และอีกองค์ประสูติในเมืองตาวังทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดีย

ดาไลลามะองค์ปัจจุบันทรงให้คำสัญญาว่าจะให้ความชัดเจนมากขึ้นเกี่ยวกับการกลับชาติมาเกิดครั้งต่อไปของพระองค์เมื่อมีพระชนมายุครบ 90 ปี ในเดือน ก.ค. นี้

การควบคุมของทางการจีน

การที่องค์ดาไลลามะได้รับเลือกเป็นพระปันเชนลามะปรากฏต่อสาธารณชนเป็นครั้งสุดท้ายเมื่อเดือน พ.ย. 1995

ทางการจีนขับไล่องค์ดาไลลามะองค์ปัจจุบันในฐานะผู้ลี้ภัยทางการเมืองที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับกิจกรรมแบ่งแยกดินแดนและต่อต้านทางการจีนภายใต้ข้ออ้างทางศาสนา ต่อมาในปี 2007 จีนได้ออกคำสั่งให้ดาไลลามะองค์ใหม่ ที่พวกเขาเรียกว่า “พระพุทธเจ้าผู้กลับชาติมาเกิดใหม่” จะต้อง “ดำเนินการตามขั้นตอนการสมัครและการอนุมัติ”

ย้อนกลับไปในปี 1950 จีนได้ส่งกองกำลังหลายพันนายเข้าไปบังคับใช้การอ้างสิทธิ์ในทิเบต และหลังจากการลุกฮือต่อต้านจีนล้มเหลว องค์ดาไลลามะจึงหลบหนีออกจากจีนในปี 1959 เพื่อจัดตั้งรัฐบาลพลัดถิ่นในอินเดีย

แม้ว่าไม่มีประเทศใดมีข้อพิพาทต่ออธิปไตยจีนเหนือทิเบต แต่เป็นเวลาหลายทศวรรษแล้วที่องค์ดาไลลามะได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของการต่อต้านการปกครองจากทางการจีน และ ศ.มิลล์ เชื่อว่า ความสำคัญของพระองค์ในฐานะผู้นำที่ได้รับการยอมรับโดยชาวทิเบตได้เพิ่มสูงขึ้นระหว่างที่พระองค์ทรงลี้ภัยในต่างแดน

และแม้ว่าพระองค์จะทรงไม่ได้มีบทบาทอย่างเป็นทางการในฐานะผู้นำศาสนาพุทธของชาวทิเบต (พระองค์ทรงสละความเป็นผู้นำของรัฐบาลพลัดถิ่นไปแล้วในปี 2011) แต่องค์ดาไลลามะยังทรงผลักดันและเจรจาอยู่เบื้องหลังเพื่อชาวทิเบตอย่างต่อเนื่อง

ส่วนการตัดสินพระทัยขององค์ดาไลลามะครั้งล่าสุดเกี่ยวกับการกลับชาติมาเกิดขององค์ดาไลลามะองค์ใหม่นอกดินแดนทิเบต ถือเป็นการตอบสนองในเชิงปฏิบัติต่อเงื่อนไขต่าง ๆ ภายในทิเบต ซึ่งจีนควบคุมอยู่

ขณะที่ พระปันเชนลามะ ซึ่งมีสมณศักดิ์สูงเป็นอันดับสองในพระพุทธศาสนาของทิเบต ก็เป็นบุคคลหนึ่งที่มีบทบาทสำคัญในการเลือกเลือกว่าใครจะเป็นดาไลลามะองค์ถัดไป

อย่างไรก็ตาม หลังจากองค์ดาไลลามะได้เลือกเด็กชายคนหนึ่งขึ้นมาเป็นพระปันเชนลามะแล้วในปี 1995 แต่ทางการจีนได้ปฏิเสธและได้เลือกตัวแทนของพวกเขาเองแทน หลังจากนั้น บุคคลดังกล่าวที่องค์ดาไลลามะเป็นผู้เลือกก็ได้หายตัวไปและไม่ปรากฏเบาะแสของเขาอีก