บริษัทจีนหลบเลี่ยงการคว่ำบาตรและขายเทคโนโลยีให้รัสเซียได้อย่างไร

ที่มาของภาพ, Getty Photos

Article knowledge

  • Author, แจ็ค เลา
  • Characteristic, ผู้สื่อข่าวประจำบีบีซีโกลบอล ไชนา ยูนิต (Global China Unit)

จากการวิเคราะห์โดยบีบีซีเวิลด์เซอร์วิส พบว่า บริษัทจีนได้หลบเลี่ยงการคว่ำบาตรเพื่อขายเทคโนโลยีที่ละเอียดอ่อนซึ่งจำเป็นต่อการสร้างอาวุธให้กับรัสเซีย โดยหนึ่งในนั้นคือบริษัทซินโน อิเล็กทรอนิกส์ (Sinno Electornics) ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายบริษัทที่ส่งสินค้ามูลค่าเกือบ 200 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 6,800 ล้านบาท) ไปยังรัสเซีย นับตั้งแต่บริษัทถูกบรรจุไว้ในรายชื่อการคว่ำบาตรของสหรัฐอเมริกาเมื่อเดือน ก.ย. 2022

การจัดส่งที่ดำเนินการโดยเครือข่ายของซินโน มีตั้งแต่ไมโครชิป กล้อง และอุปกรณ์นำทาง ซึ่งเป็นเทคโนโลยีสำคัญสำหรับอาวุธที่รัสเซียใช้ในการทำสงครามกับยูเครน

สิ่งที่บีบีซีค้นพบทำให้เกิดคำถามถึงประสิทธิภาพการคว่ำบาตรของสหรัฐฯ ซึ่งออกแบบมาเพื่อจำกัดความสามารถของรัสเซียในการจัดหาชิ้นส่วนที่จำเป็นสำหรับอาวุธของตน

มาตรการดังกล่าวมีจุดมุ่งหมายเพื่อยับยั้งไม่ให้บริษัทระหว่างประเทศต่าง ๆ ทำงานร่วมกับรัสเซียและมีมาตรการลงโทษสำหรับผู้ที่ไม่ปฏิบัติตาม ด้วยการนำบริษัทเหล่านี้ออกจากระบบการเงินของสหรัฐฯ ซึ่งจะจำกัดความสามารถในการซื้อขายทั่วโลกและในจีนอย่างรุนแรง

แต่บีบีซีพบว่าบริษัทที่ถูกคว่ำบาตรบางแห่งได้หลีกเลี่ยงการลงโทษดังกล่าว เพื่อทำการค้ากับรัสเซียในวงกว้าง

Skip เรื่องแนะนำ and continue readingเรื่องแนะนำ

Dwell of เรื่องแนะนำ

ระหว่างเดือน ต.ค. 2022- เม.ย. 2024 เครือข่ายของบริษัทซินโนได้ส่งสินค้าที่มีความอ่อนไหวให้กับรัสเซียเกือบ 25,000 รายการ จากการวิเคราะห์บันทึกทางศุลกากรของรัสเซียที่ได้มาจากอิมพอร์ตจีเนียส (ImportGenuis) บริษัทรวบรวมข้อมูลทางการค้าของสหรัฐฯ

76% ของสินค้าที่ถูกจัดส่ง พบว่าเป็นไมโครชิปซึ่งถูกใช้ในอาวุธหลายชนิด รวมถึงขีปนาวุธและโดรนที่มีความแม่นยำสูง

รัสเซียพึ่งพาการนำเข้าไมโครชิปตลอดมา โดยผู้ผลิตรายใหญ่ที่สุดคือ ไต้หวัน เกาหลีใต้ จีน และสหรัฐอเมริกา เนื่องจากรัสเซียมีความสามารถในการผลิตไมโครชิปภายในประเทศอย่างจำกัด

บีบีซีพบว่าชิปมูลค่าหลายล้านดอลลาร์สหรัฐที่จัดส่งโดยเครือข่ายของซินโนไปยังรัสเซียนั้น ผลิตโดยบริษัทของสหรัฐฯ เช่น เท็กซัส อินสทรูเมนท์ส (Texas Devices) และ แอนาล็อก ดีไวเซ็ส (Analog Devices) ซึ่งเป็นยี่ห้อที่รัฐบาลยูเครนพบในโดรนและขีปนาวุธร่อนของรัสเซีย

ก่อนหน้านี้ บริษัทต่าง ๆ ได้กล่าวหาว่าชิปของพวกเขาถูกขายและขายต่อเป็นทอด ๆ หลายต่อหลายครั้ง ทำให้ยากต่อการติดตามว่าสุดท้ายแล้วชิปเหล่านี้ไปลงเอยยังที่ใด แต่ทั้งคู่ต่างเผชิญกับเสียงวิพากษ์วิจารณ์จากสมาชิกสภานิติบัญญัติของสหรัฐฯ ว่าไม่ได้พยายามมากพอเพื่อให้แน่ใจได้ว่าเทคโนโลยีของพวกเขาจะไม่ถูกนำไปใช้กับอาวุธของรัสเซีย

ท็กซัส อินสทรูเมนท์ส และ แอนาล็อก ดีไวเซ็ส บอกกับบีบีซีว่าพวกเขาคัดค้านอย่างแข็งขันต่อ “การยักย้ายถ่ายสินค้าอย่างผิดกฎหมาย” ไปยังรัสเซีย รวมถึงการนำสินค้าของพวกเขา “ไปใช้ในทางที่ผิด”

สามี-ภรรยา ผู้อยู่เบื้องหลังซินโน

ซินโน อิเล็กทรอนิกส์ ดำเนินการโดยนายหลิน ซิง และ นางเผิง มินโบ ผู้เป็นภรรยา โดยชื่อของพวกเขาปรากฏทั่วเครือข่ายของซินโนอย่างโดดเด่น

จากการวิเคราะห์ของบีบีซีพบว่า นายหลินเป็นกรรมการและผู้ถือหุ้นของบริษัท 3 แห่งในเครือข่ายของซินโน ขณะที่นางเผิงถือหุ้นในอีก 2 บริษัทด้วย

บริษัทเหล่านี้บางแห่งใช้ที่อยู่สำนักงานร่วมกันและมีชื่อคล้าย ๆ กัน

นางเผิงได้ส่งชิปและเทคโนโลยีอื่น ๆ มูลค่าเกือบ 26 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 884 ล้านบาท) ไปยังรัสเซีย นับตั้งแต่ซินโน อิเล็กทรอนิกส์ ถูกคว่ำบาตร ไม่ว่าจะเป็นในนามของเธอเองหรือผ่านบริษัทอื่น ๆ ในเครือข่าย

นอกจากนี้ ซินโน อิเล็กทรอนิกส์ ยังสนับสนุนนิทรรศการสินค้าอิเล็กทรอนิกส์ขนาดใหญ่ที่สุดในรัสเซียเมื่อเดือน เม.ย. ที่ผ่านมา ซึ่งทั้งคู่เข้าร่วมงานเป็นการส่วนตัวด้วย

บีบีซีพยายามติดต่อนายหลินและนางเผิง รวมถึงบริษัทอื่น ๆ ในเครือข่ายซินโนผ่านการสื่อสารด้วยหลายวิถีทาง แต่ไม่ได้รับการตอบรับกลับมา

ด้านนายอเล็กซานเดอร์ ดมิเทรนโก ทนายความจากสำนักงานกฎหมายข้ามชาติชื่อว่า แอสเชิร์สต์ (Ashurst) ซึ่งให้คำปรึกษากับบริษัทต่าง ๆ เกี่ยวกับการคว่ำบาตรและมาตรการควบคุมการส่งออก กล่าวว่ามันคือ “ธงแดง (reg flag)” หรือสื่อได้ว่าไม่น่าไว้วางใจ เมื่อชื่อหรือที่อยู่ของบริษัทดังกล่าว คล้ายกับชื่อหรือที่อยู่ของบริษัทที่ถูกระบุไว้ในบัญชีคว่ำบาตรของสหรัฐฯ

เขาอธิบายว่าเป็นเรื่องปกติที่จะเห็น “บริษัทเห็ด (mushroom compay)” หรือหมายถึงบริษัทย่อย ๆ โผล่ขึ้นมา แต่บริษัทเหล่านี้แทบจะไม่ได้แตกต่างจากบริษัทอื่น ๆ

เขากล่าวว่าบริษัทที่สร้างขึ้นใหม่เหล่านี้ไม่อยู่ภายใต้การคว่ำบาตร ทำให้บริษัทที่ถูกคว่ำบาตรสามารถขาย ขนส่ง และผลิตสินค้า ผ่านบริษัทต่าง ๆ เหล่านี้ได้

ที่มาของภาพ, Reuters

คำบรรยายภาพ, เจ้าหน้าที่ยูเครนกำลังตรวจสอบชิ้นส่วนของโดรนที่ตกลงมา

นับตั้งแต่รัสเซียเริ่มรุกรานยูเครนเต็มรูปแบบเมื่อเดือน ก.พ. 2022 รัฐบาลสหรัฐฯ ได้กล่าวหาว่าจีนสร้างเครื่องจักรสงครามให้กับรัฐบาลรัสเซีย โดยการจัดหาส่วนประกอบที่สำคัญต่าง ๆ ให้กับมอสโก

ทางสหรัฐฯ ยังออกมาตรการคว่ำบาตรหลายรอบเพื่อหยุดยั้งไม่ให้บริษัทจากจีนและประเทศอื่น ๆ จัดหาเทคโนโลยีหลัก ๆ ให้กับรัสเซียได้

ด้านรัฐบาลจีนข้อปฏิเสธข้อกล่าวหาดังกล่าวซ้ำแล้วซ้ำเล่า พร้อมกับเรียกร้องให้เกิดสันติภาพและการเจรจาในยูเครน

ด้านสถานทูตจีนในกรุงลอนดอน สหราชอาณาจักร ระบุกับบีบีซีว่าประเทศ “ใช้การควบคุมการส่งออกอย่างเข้มงวดสำหรับสิ่งของที่ใช้ได้ 2 ทาง (หมายถึงใช้ในทางพาณิชย์หรือทางทหารก็ได้)”

เมื่อเดือน ต.ค. ที่ผ่านมา กระทรวงการคลังของสหรัฐฯ ได้คว่ำบาตร “บุคคลและนิติบุคคล” อีก 275 คน โดยมุ่งเป้าไปที่ผู้หลบเลี่ยงมาตรการการคว่ำบาตรก่อนหน้านี้ ซึ่งพบว่ามีรายชื่อนายหลินและนางเผิง รวมถึงบริษัทอื่น ๆ ในเครือข่ายของซินโนอยู่ด้วย

การคว่ำบาตรส่งผลให้ทรัพย์สินของพวกเขาในแผ่นดินสหรัฐฯ ถูกอายัด และที่สำคัญกว่านั้นคือการมีมาตรการห้ามธนาคารของสหรัฐฯ จัดหาเงินทุนหรือบริการให้กับพวกเขา

ในทางปฏิบัติจึงหมายความว่าบริษัทเหล่านี้จะดิ้นรนเพื่อทำงานร่วมกับธนาคารจีน ซึ่งธนาคารเหล่านี้ไม่ได้ต้องการถูกสหรัฐฯ คว่ำบาตรด้วย

“ไม่มีใครอยากอยู่ในรายชื่อดังกล่าว” ดมิเทรนโก กล่าว “ไม่มีธนาคารรายใหญ่รายใดที่จะทำงานร่วมกับคุณ ไม่มีคู่สัญญารายใหญ่หรือลูกค้าต้องการทำงานร่วมกับคุณ”

แต่นั่นเป็นปัญหาสำหรับบริษัทที่มีความทะเยอทะยานในระดับโลก ซึ่งต้องสูญเสียมากขึ้นหากถูกตัดขาดจากระบบการเงินของสหรัฐฯ

หน่วยงานกำกับดูแลของสหรัฐฯ พบว่าไม่ใช่เรื่องง่ายที่จะบังคับใช้มาตรการควบคุมการส่งออกกับบริษัทขนาดเล็กซึ่งค้าขายระหว่างรัสเซียกับจีน โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับบริษัทที่สามารถเปลี่ยนชื่อรายละเอียดนิติบุคคลได้อย่างง่ายดาย ดมิเทรนโก ทนายความจากสำนักงานกฎหมายข้ามชาติ ระบุ

บีบีซีได้พูดคุยกับผู้จัดการฝ่ายขายหลายคนในงานจัดแสดงสินค้าอิเล็กทรอนิกส์ในฮ่องกงเมื่อเดือน ต.ค. ที่ผ่านมา โดยพวกเขามาจากบริษัทไมโครอิเล็กทรอนิกส์ของจีนที่ไม่ได้ถูกคว่ำบาตร เพื่อสอบถามว่าพวกเขาดำเนินธุรกิจต่อไปได้อย่างไร ในขณะที่หลีกเลี่ยงการคว่ำบาตรไปด้วย

ผู้จัดการคนหนึ่งให้ข้อมูลโดยไม่ประสงค์เปิดเผยตัวตนว่า ลูกค้าส่วนใหญ่ของบริษัทที่อยู่ในรัสเซีย ใช้บริษัทบุคคลที่สามในการชำระเงิน เช่น ตัวกลางในคีร์กีซสถานหรือฮ่องกง เป็นต้น โดยเธอบอกว่าบริษัทของตนเองก็ใช้ธนาคารวีทีบีของรัสเซีย ซึ่งมีสาขาในนครเซี่ยงไฮ้ด้วย

ทั้งนี้ ทรัพย์สินของธนาคารวีทีบีที่ถูกถือโดยสถาบันการเงินของสหรัฐฯ ล้วนถูกอายัดตั้งแต่วันที่ 22 ก.พ. 2022 หลังการรุกรานยูเครนเต็มรูปแบบเริ่มต้นขึ้น

ฝ่ายสื่อสารของธนาคารวีทีบีในกรุงมอสโกกล่าวว่า พวกเขาไม่สามารถให้ข้อมูลใด ๆ เกี่ยวกับเรื่องนี้ หลังจากบีบีซีได้ติดต่อไป

ด้านผู้จัดการฝ่ายขายอีกรายซึ่งทำงานให้กับบริษัทที่เธอบอกว่าส่งแผงวงจรพิมพ์ไปยังรัสเซีย บอกว่าพวกเขาจัดส่งโดยเครื่องบินหรือทางมอเตอร์เวย์ข้ามพรมแดน ซึ่งมีรถบรรทุกขนส่งผ่านภูมิภาคซินเจียงทางตะวันตกของจีน และปลายทางสุดท้ายของสินค้าไม่ใช่ปัญหาสำหรับบริษัทเหล่านี้

เธอบอกว่าการที่ชิ้นส่วนเหล่านั้นจะลงเอยด้วยอาวุธหรือไม่ มันไม่ใช่สิ่งที่ทำให้เจ้านายของเธอนอนไม่หลับ เพราะ “ธุรกิจต้องมาก่อน”

รายงานเพิ่มเติมโดย โอลกา ชามินา