บีบีซีเปิดโปงบริษัทยาอินเดีย ต้นตอวิกฤตยาเสพติดกลุ่มโอปิออยด์ระบาดในแอฟริกาตะวันตก

Article files

  • Author, บีบีซี อาย อินเวสติเกชันส์ (BBC Scrutinize Investigations)
  • Role, บีบีซีเวิลด์เซอร์วิส

บีบีซี อาย อินเวสทิเกชันส์ (BBC Scrutinize Investigations) ทีมข่าวสืบสวนของบีบีซี พบว่าบริษัทยาของอินเดียกำลังผลิตยากลุ่มโอปิออยด์ (Opioid) ซึ่งเสี่ยงให้เกิดการเสพติดอย่างสูงโดยไม่มีใบอนุญาต และส่งออกอย่างผิดกฎหมายไปยังแอฟริกาตะวันตก ซึ่งทำให้เกิดวิกฤตด้านสาธารณสุขครั้งใหญ่ที่นั่น

อาวีโอ ฟาร์มาซูติคัลส์ (Aveo Phamarceuticals) ตั้งอยู่ที่นครมุมไบ เป็นบริษัทที่ผลิตยาต่าง ๆ หลายชนิดภายใต้ชื่อยี่ห้อที่แตกต่างกัน โดยบรรจุให้ดูเหมือนยาที่ถูกต้องตามกฎหมาย แต่ทั้งหมดล้วนมีส่วนผสมที่อันตรายเหมือนกัน เช่น ทาเพนตาดอล (tapentadol) ซึ่งเป็นยากลุ่มโอปิออยด์ที่มีฤทธิ์รุนแรง รวมถึงคาริโซโปรดอล (carisoprodol) ยาคลายกล้ามเนื้อที่เสพติดได้ง่ายและถูกห้ามขายในประเทศแถบยุโรป

ส่วนผสมเหล่านี้ไม่ได้รับอนุญาตให้ใช้ไม่ว่าที่ใดในโลก เนื่องจากมันอาจทำให้เกิดอาการหายใจติดขัด รวมถึงอาการชักเกร็งได้ นอกจากนี้ยังพบว่าการใช้ยาเกินขนาดสามารถทำให้ถึงแก่ชีวิต

อย่างไรก็ตาม แม้มีความเสี่ยงข้างต้น แต่ยากลุ่มโอปิออยด์เหล่านี้ก็เป็นที่นิยมในฐานะยาเสพติดข้างถนนในหลายประเทศของแอฟริกาตะวันตก เนื่องจากมีราคาถูกและหาซื้อได้ง่าย

บีบีซีเวิลด์เซอร์วิสพบซองของยาที่มีโลโก้บริษัทอาวีโอฯ ซึ่งวางขายตามท้องถนนของกานา ไนจีเรีย และโกตดิวัวร์ (ไอวอรีโคสต์)

หลังจากสืบสาวต้นตอไปจนถึงโรงงานของบริษัทอาวีโอฯ ในอินเดีย ทางบีบีซีจึงส่งเจ้าหน้าที่ลับเข้าไปปฏิบัติการภายในโรงงานโดยปลอมตัวเป็นนักธุรกิจชาวแอฟริกันที่ต้องการจัดการยากลุ่มโอปิออยด์ส่งขายไปยังไนจีเรีย ทีมงานติดกล้องแอบถ่ายเข้าไปด้วย ขณะพบกับวิโนด ชาร์มา หนึ่งในผู้อำนวยการของบริษัทอาวีโอฯ ซึ่งกำลังอวดผลิตภัณฑ์ยาอันตรายแบบเดียวกันกับที่บีบีซีพบขายทั่วแอฟริกาตะวันตก

ในภาพที่บันทึกไว้ได้ เจ้าหน้าที่ของบีบีซีบอกชาร์มาว่าเขาวางแผนจำหน่ายยาเหล่านี้ให้กับกลุ่มวัยรุ่นในไนจีเรีย ซึ่ง “เป็นผู้รักผลิตภัณฑ์เหล่านี้” แต่ชาร์มากลับไม่มีท่าทีตกใจเลย พร้อมกับตอบกลับมาว่า “โอเค” ก่อนจะอธิบายต่อว่าหากผู้ใช้กินยา 2 หรือ 3 เม็ดพร้อมกัน พวกเขาจะสามารถรู้สึก “ผ่อนคลาย” และเห็นด้วยว่าพวกเขาสามารถ “เมายา” ได้

ทั้งนี้ในช่วงท้ายของการประชุม ชาร์มากล่าวว่า “สิ่งนี้เป็นอันตรายต่อสุขภาพอย่างมาก” และเสริมด้วยว่า “ทุกวันนี้ นี่คือธุรกิจ”

คำบรรยายวิดีโอ, จากการติดกล้องแอบถ่าย สามารถจับช่วงที่วิโนด ชาร์มา พูดว่าสูตรยาของบริษัทอาวีโอฯ นั้น “อันตรายอย่างมาก” และกล่าวเสริมด้วยว่า “นี่คือธุรกิจ”

ธุรกิจยาเหล่านี้เป็นธุรกิจที่ทำลายสุขภาพและศักยภาพของคนหนุ่มสาวหลายล้านคนทั่วแอฟริกาตะวันตก

ในเมืองทามาเล ทางตอนเหนือของกานา คนหนุ่มสาวจำนวนมากกำลังใช้ยากลุ่มโอปิออยด์อย่างผิดกฎหมาย จนนายอัลฮัสซาน มาฮาม ซึ่งเป็นผู้นำของเมืองต้องจัดตั้งหน่วยอาสาสมัครซึ่งประกอบด้วยคนในท้องถิ่นประมาณ 100 คน เพื่อจับกุมและปราบปรามพวกค้ายาเหล่านี้ตามท้องถนน

“ยาเสพติดกัดกินสติของผู้ที่ใช้มันในทางที่ผิด” มาฮาม กล่าว “เหมือนไฟที่ลุกไหม้เมื่อเทน้ำมันก๊าดลงไป” ขณะที่ผู้ติดยาเสพติดชนิดนี้กล่าวว่ามัน “ทำให้ชีวิตเราเสียเปล่า”

ทีมงานบีบีซีติดตามการทำงานของหน่วยอาสากลุ่มนี้ เมื่อเห็นว่าเขากำลังกระโดดขึ้นมอเตอร์ไซค์ หลังได้รับแจ้งเบาะแสเกี่ยวกับการซื้อขายยาเสพติด และเปิดการจู่โจมในย่านที่ยากจนที่สุดแห่งหนึ่งของทามาเล พวกเขาเดินผ่านชายหนุ่มคนหนึ่งที่ทรุดตัวล้มลงด้วยความมึนงง ซึ่งชาวบ้านบอกว่าเป็นผู้เสพยาเหล่านี้

หน่วยเฉพาะกิจในทามาเลเชื่อว่าชายคนนี้เสพยายี่ห้อทาโฟรดอล (Tafrodol) ซึ่งถูกพบขณะเข้าจับกุม

พ่อค้ายาถูกจับได้ขณะกำลังถือถุงพลาสติกที่เต็มไปด้วยยาสีเขียวซึ่งมีป้ายกำกับว่าทาโฟรดอล (Tafrodol) โดยพบว่ามีโลโก้ของบริษัทอาวีโอ ฟาร์มาซูติคัลส์ ประทับหราอยู่ด้วย

ไม่ใช่แค่ในเมืองทามาเลเท่านั้นที่ยาของบริษัทอาวีโอฯ ได้สร้างความทุกข์ยากให้กับผู้คน แต่บีบีซียังพบผลิตภัณฑ์ของบริษัทอาวีโอฯ ในที่อื่น ๆ ซึ่งตำรวจของกานายึดไว้ได้

นอกจากนี้ เรายังพบหลักฐานว่ายาของบริษัทอาวีโอฯ มีขายตามท้องถนนของไนจีเรียและโกตดิวัวร์ ซึ่งวัยรุ่นละลายมันในเครื่องดื่มชูกำลังที่มีแอลกอฮอล์เป็นส่วนผสม เพื่อทำให้เมายาได้ง่ายขึ้น

ข้อมูลการส่งออกที่เปิดเผยต่อสาธารณะ แสดงให้เห็นว่าอาวีโอ ฟาร์มาซูติคัลส์ ร่วมกับบริษัทในเครือชื่อว่าเวสต์ฟิน อินเตอร์เนชันแนล (Westfin Global) เพื่อส่งออกยาจำนวนหลายล้านเม็ดออกไปยังกานา รวมถึงประเทศอื่น ๆ ในแอฟริกาตะวันตก

ไนจีเรียมีประชากร 225 ล้านคน ด้วยเหตุนี้ที่นี่จึงเป็นตลาดใหญ่ที่สุดของยาเหล่านี้ โดยมีการประมาณการว่าชาวไนจีเรียราว 4 ล้านคนที่ใช้ยากลุ่มโอปิออยด์บางชนิดในทางที่ผิด ตามรายงานของสำนักงานสถิติแห่งชาติไนจีเรีย

พล.ต.โมฮัมหมัด บูบา มาร์วา หัวหน้าหน่วยงานบังคับใช้กฎหมายเกี่ยวกับยาเสพติดของไนจีเรีย (NDLEA) บอกกับบีบีซีว่า กลุ่มยาโอปิออยด์ “ทำลายเยาวชนของเรา ครอบครัวของพวกเรา ในทุก ๆ ชุมชนของไนจีเรีย”

ซองยายี่ห้อทาโฟรดอลที่มีตราสินค้าของบริษัทอาวีโอฯ ถูกตรวจยึดได้ระหว่างการจับกุมในเมืองทามาเลของกานา

ในปี 2018 หลังจากที่บีบีซี แอฟริกา อาย (BBC Africa Scrutinize) สืบสวนเกี่ยวกับการขายยาโอปิออยด์ที่ขายตามท้องถนน ทางการไนจีเรียได้พยายามควบคุมยาแก้ปวดทรามาดอล (tramadol) ที่มีสารโอปิออยด์ และถูกนำไปใช้ในทางที่ผิดอย่างแพร่หลาย

รัฐบาลได้ห้ามการขายทรามาดอลโดยไม่มีใบสั่งยา กำหนดปริมาณยาสูงสุดอย่างเข้มงวด และปราบปรามการนำเข้ายาผิดกฎหมาย ในเวลาเดียวกัน ทางการอินเดียได้เข้มงวดกฎระเบียบการส่งออกทรามาดอลด้วย

ไม่นานหลังจากการปราบปรามครั้งนี้ ทางบริษัทอาวีโอฯ ก็เริ่มส่งออกเม็ดยาชนิดใหม่ที่มีชื่อว่า ทาเพนทาดอล ซึ่งเป็นกลุ่มยาโอปิออยด์ที่มีความเข้มข้นมากกว่าโดยผสมเข้ากับตัวยาคาริโซโพรดอลที่ใช้คลายกล้ามเนื้อ

ทางการแอฟริกาตะวันตกเตือนว่า ผู้ส่งออกยาโอปิออยด์ดูเหมือนว่าจะใช้ยาสูตรใหม่เหล่านี้เพื่อเข้ามาแทนที่ทรามาดอล และเพื่อหลีกเลี่ยงการปราบปราม

ในโรงงานของอาวีโอฯ มีกล่องยาสูตรผสมนี้วางซ้อนกันสูงจนเกือบถึงเพดาน บนโต๊ะทำงานของวิโนด ชาร์มา ก็พบบรรจุภัณฑ์ของยาที่เป็นสูตรผสมกันระหว่างทาเพนทาดอลกับคาริโซโพรดอล ซึ่งทางบริษัทผลิตออกมาภายใต้ชื่อยี่ห้อต่าง ๆ รวมถึงยี่ห้อทาโฟรดอล ทีมาคิง (TimaKing) และ ซูเปอร์โรยัล-225 (Gargantuan Royal-225)

เขาบอกกับเจ้าหน้าที่ลับของบีบีซีที่แทรกซึมเข้าไปในบริษัทว่า “นักวิทยาศาสตร์” ในโรงงานของเขาสามารถปรุงยาต่าง ๆ เข้าด้วยกันเพื่อ “สร้างผลิตภัณฑ์ใหม่”

ผลิตภัณฑ์ใหม่ของอาวีโอฯ ที่มาแทนที่ทรามาดอลนั้นมีอันตรายยิ่งกว่า จากข้อมูลของ ดร.เลกานช์ ชูกลา ผู้ช่วยศาสตราจารย์แห่งสถาบันสุขภาพจิตและประสาทวิทยาแห่งชาติในเบงกาลูรู ประเทศอินเดีย โดยเขาบอกว่า ทาเพนทาดอลนั้น “ออกฤทธิ์เหมือนฝิ่น” ซึ่งรวมถึงการหลับลึก

“มันอาจลึกพอจนทำให้ผู้คนไม่หายใจ และนั่นนำไปสู่การใช้ยาเกินขนาด” เขาอธิบาย “และพร้อมกันนี้ คุณกำลังทำให้สารอีกตัวหนึ่ง นั่นคือคาริโซโพรดอลซึ่งช่วยให้นอนหลับลึก ผ่อนคลาย มันฟังดูเหมือนส่วนผสมที่อันตรายอย่างมาก”

คาริโซโพรดอลถูกห้ามใช้ในยุโรปเพราะถือว่าเป็นสารเสพติด แต่มันได้รับการอนุมัติให้ใช้ในสหรัฐอเมริกาในช่วงระยะสั้น ๆ ไม่เกิน 3 สัปดาห์ และผลข้างเคียงจากอาการถอนยาจะเกิดความวิตกกังวล นอนไม่หลับ และเห็นภาพหลอน

ทางการไนจีเรียเก็บยาเสพติดที่ยึดได้ไว้คลังแห่งหนึ่งที่เมืองลากอส โดยพบว่าของกลางส่วนใหญ่เป็นกลุ่มยาโอปิออยด์

เมื่อยามีส่วนผสมของทาเพนทาดอล ยิ่งทำให้อาการถอนยา “รุนแรงกว่า” เมื่อเทียบกับยาในกลุ่มโอปิออยด์ทั่วไป โดย ดร.ชูกลา บอกว่าอาการถอนยานั้นหนักจน “เป็นประสบการณ์ที่ค่อนข้างเจ็บปวด”

นักวิชาการผู้นี้ เปิดเผยว่าไม่ทราบถึงการทดสอบทางคลินิกเกี่ยวกับประสิทธิภาพของยาสูตรผสมดังกล่าว ไม่เหมือนกับทรามาดอลที่สามารถใช้ได้อย่างถูกกฎหมายในปริมาณที่กำหนดไว้ นอกจากนี้ เขายังบอกด้วยว่าการนำทาเพนทาดอลกับคาริโซโพรดอลมาผสมกัน “ฟังดูเหมือนเป็นสูตรผสมที่ไม่สมเหตุสมผล”

“นี่ไม่ใช่สิ่งที่ได้รับอนุญาตให้ทำได้ในประเทศของเรา” เขาบอก

ในอินเดีย บริษัทยาไม่สามารถผลิตและส่งออกยาได้หากไม่มีใบอนุญาต เว้นแต่ว่ายาเหล่านี้จะเป็นไปตามมาตรฐานของประเทศผู้นำเข้า

บริษัทอาวีโอฯ จัดส่งยายี่ห้อทาโฟรดอลและผลิตภัณฑ์อื่น ๆ ที่คล้ายคลึงกันไปยังกานา ซึ่งพบว่าเป็นสูตรยาที่มีการผสมกันระหว่างทาเพนทาดอลและคาริโซโพรดอล และจากข้อมูลของสำนักงานปราบปรามยาเสพติดแห่งชาติของกานาพบว่า การส่งทาโฟรดอลไปยังกานา ทำให้อาวีโอฯ ละเมิดกฎหมายของอินเดีย

บีบีซียื่นข้อกล่าวหานี้เพื่อสอบถามไปยังวิโนด ชาร์มา และบริษัทอาวีโอ ฟาร์มาซูติคัลส์ แต่พวกเขายังไม่ตอบสนองต่อข้อกล่าวหาดังกล่าว

ด้าน CDSCO หน่วยงานกำกับดูแลยาของอินเดีย บอกว่ารัฐบาลอินเดียตระหนักถึงความรับผิดชอบต่อสาธารณสุขทั่วโลก และมุ่งมั่นที่จะสร้างความมั่นใจว่าอินเดียมีระบบกำกับดูแลด้านเภสัชกรรมที่มีความรับผิดชอบและเข้มงวด

ทางหน่วยงานยังกล่าวเสริมด้วยว่า การส่งออกจากอินเดียไปยังประเทศอื่น ๆ ได้รับการตรวจสอบอย่างใกล้ชิด และเมื่อเร็ว ๆ นี้มีการบังคับใช้กฎหมายอย่างเข้มงวด นอกจากนี้ยังเรียกร้องให้ประเทศผู้นำเข้าสนับสนุนความพยายามของอินเดียโดยทำให้แน่ใจว่าพวกเขามีระบบการดูแลที่เข้มงวดเช่นเดียวกัน

CDSCO ยังระบุด้วยว่าได้ดำเนินการเรื่องนี้กับประเทศอื่น ๆ รวมถึงประเทศในแอฟริกาตะวันตก และมุ่งมั่นที่จะทำงานร่วมกับพวกเขาเพื่อป้องกันการกระทำความผิด โดยทางหน่วยงานกำกับดูแลกล่าวว่าจะดำเนินการกับบริษัทยาที่เกี่ยวข้องกับการทุจริตทันที

หน่วยเฉพากิจของกานาเผาทำลายยาเสพติดที่ถูกตรวจยึดได้ในเมืองทามาเล ซึ่งมียายี่ห้อทาโฟรดอลที่มีโลโก้ของอาวีโอฯ ติดอยู่ด้วย

อาวีโอฯ ไม่ใช่บริษัทเดียวของอินเดียที่ผลิตและส่งออกยาโอปิออยด์โดยไม่มีใบอนุญาต จากข้อมูลการส่งออกที่เปิดเผยต่อสาธารณะชี้ให้เห็นว่ามีบริษัทยารายอื่น ๆ ที่ผลิตยาคล้ายคลึงกันภายใต้ตราสินค้าหลากหลายชื่อ และวางจำหน่ายอย่างแพร่หลายทั่วแอฟริกาตะวันตก

ผู้ผลิตเหล่านี้กำลังทำลายชื่อเสียงของอุตสาหกรรมยาที่กำลังเติบโตอย่างรวดเร็วในอินเดีย ซึ่งผลิตยาสามัญคุณภาพสูงที่ผู้คนหลายล้านคนทั่วโลกพึ่งพา รวมถึงการผลิตวัคซีนที่ช่วยชีวิตผู้คนได้หลายล้านคน การส่งออกของอุตสาหกรรมนี้มีมูลค่าอย่างน้อย 28 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ (ราว 952,000 ล้านบาท)

เจ้าหน้าที่ลับของบีบีซีซึ่งต้องปกปิดตัวตนเพื่อความปลอดภัย เปิดเผยกับเราว่า “นักข่าวไนจีเรียได้รายงานเกี่ยวกับวิกฤตโอปิออยด์มานานกว่า 20 ปี ในที่สุด ฉันก็ได้เผชิญหน้า… กับหนึ่งในผู้ชายที่เป็นต้นตอของวิกฤตฝิ่นในแอฟริกา หนึ่งในผู้ชายที่ผลิตผลิตภัณฑ์ชนิดนี้ และจัดส่งไปยังประเทศของเรา โดยบรรทุกใส่ตู้คอนเทนเนอร์ เขารู้ว่ามันมีอันตราย แต่ดูเหมือนเขาไม่สนใจเลย โดยพูดออกมาง่าย ๆ ว่ามันเป็นเรื่องทางธุรกิจ”

ย้อนกลับไปที่เมืองทามาเล ประเทศกานา ทีมบีบีซีได้ติดตามหน่วยเฉพาะกิจท้องถิ่นในภารกิจจู่โจมครั้งที่สุดท้าย เราพบว่าพวกเขาสามารถตรวจยึดทราโฟรดอลได้มากกว่าเดิม และเย็นวันนั้นพวกเขาก็รวมตัวกันในสวนสาธารณะของท้องถิ่นเพื่อเผาทำลายยาเสพติดที่ยึดมาได้

“เรากำลังเผามันกลางแจ้ง เพื่อทุกคนจะได้เห็นชัด ๆ” ซิคเกย์ หนึ่งในผู้นำหน่วยกล่าวออกมาขณะที่ซองยากำลังถูกราดด้วยน้ำมันและจุดไฟขึ้น “ดังนั้น มันจึงส่งสัญญาณไปยังผู้ขายและซัพพลายเออร์ว่า ถ้าพวกเขาจับคุณได้ พวกเขาจะเผายาของคุณให้หมด”

แต่แม้ว่าเปลวไฟจะทำลายยาทาโฟรดอลไปหลายร้อยซอง แต่ “ผู้ขายและซัพพลายเออร์” ที่อยู่ชั้นบนสุดของเครือข่ายยาแห่งนี้ ซึ่งอยู่ห่างออกไปหลายพันไมล์ในอินเดีย กลับผลิตออกมาอีกหลายล้านซอง และร่ำรวยจากกำไรแห่งความทุกข์ยากของผู้คน