ผู้นำกบฏซีเรีย อาบู โมฮัมหมัด อัล-โจลานี คือใคร ?

ที่มาของภาพ, AFP

Article files

• Author, ผู้สื่อข่าวประจำทีม
• Arrangement, บีบีซี นิวส์ แผนกภาษาอาหรับ, บีบีซี มอนิเตอริงและ บีบีซี เอ็กซ์เพลนเนอร์ส
• 9 ธันวาคม 2024

กลุ่มกบฏเริ่มต้นด้วยการยึดเมืองที่ใหญ่เป็นอันดับสองของซีเรียอย่างอเลปโป ก่อนจะเคลื่อนกำลังลงทางใต้ตามทางหลวงสู่กรุงดามัสกัส ในขณะเดียวกันกับที่กองทัพซีเรียพังทลายลง

ด้านหัวหน้ากลุ่มฮายัต ทาห์รีร์ อัล-ชาม (Hayat Tahrir al-Sham – HTS) อย่าง อาบู โมฮัมหมัด อัล-โจลานี ถูกกล่าวหาว่าก่ออาชญากรรมด้านสิทธิมนุษยชน

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา เขาพยายามสร้างภาพลักษณ์ที่ดูเป็นกลางมากขึ้นต่อสายตาชาวโลก แต่ทางการสหรัฐฯ ยังคงตั้งค่าหัว 10 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 340 ล้านบาท) ไว้สำหรับการจับกุมตัวเขา

ที่มาของภาพ, Getty Pictures

อัล-โจลานี น่าจะมาจากที่ไหน

อาบู โมฮัมหมัด อัล-โจลานี (Abu Mohammed al-Jolani) เป็นเพียงนามแฝงเท่านั้น ส่วนชื่อจริงและอายุของเขายังคงเป็นที่ถกเถียงกันอยู่

อัล-โจลานี ให้สัมภาษณ์กับสถานีโทรทัศน์ PBS ของสหรัฐฯ ว่าเขาเกิดมาด้วยชื่อ อาเหม็ด อัล-ชาอะรา (Ahmed al-Sharaa) และเป็นชาวซีเรียที่ครอบครัวมาจากที่ราบสูงโกลัน เขากล่าวว่าเขาเกิดที่กรุงริยาด เมืองหลวงของซาอุดีอาระเบีย ซึ่งพ่อของเขาทำงานอยู่ในเวลานั้น และเขาเติบโตขึ้นมาในกรุงดามัสกัส

อย่างไรก็ตาม ยังมีรายงานอีกทางหนึ่งที่ระบุว่า ที่จริงแล้วเขาเกิดในเมืองแดร์ เออซ์-ซอร์ (Dier ez-Zor) ทางภาคตะวันออกของซีเรีย และมีข่าวลือว่าเขาเคยเรียนแพทย์ก่อนจะกลายมาเป็นนักรบกลุ่มอิสลาม

ตามรายงานของสหประชาชาติและสหภาพยุโรป เขาเกิดระหว่างปี 1975 ถึง 1979 ส่วนอินเตอร์โพลระบุว่าเขาเกิดในปี 1979 ขณะที่รายงานของสำนักข่าวอัส-ซาฟีร์ (As-Safir) ระบุว่าเขาเกิดในปี 1981

อัล-โจลานี ขึ้นเป็นผู้นำได้อย่างไร

ผู้คนเชื่อว่า อัล-โจลานี ได้เข้าร่วมกลุ่มญิฮาดอัลกออิดะห์ในอิรักหลังจากการรุกรานประเทศในปี 2003 โดยกองกำลังผสมที่นำโดยสหรัฐฯ

กองกำลังผสมสามารถโค่นล้มประธานาธิบดีซัดดัม ฮุสเซน และพรรคบาธลงจากอำนาจได้อย่างรวดเร็ว แต่กลับต้องเผชิญกับการต่อต้านอย่างหนักจากกลุ่มติดอาวุธหลากหลายกลุ่ม

ที่มาของภาพ, Hayat Tahrir al-Sham

ในปี 2010 กองกำลังสหรัฐฯ ในอิรักได้จับกุมอัล-โจลานี และคุมขังเขาไว้ที่ค่ายบูคคา (Camp Bucca) ใกล้ชายแดนคูเวต หลายฝ่ายมั่นใจว่าที่นั่นเองที่เขาได้พบกับกลุ่มนักรบญิฮาดซึ่งต่อมาจะก่อตั้งกลุ่มรัฐอิสลาม (Islamic Converse – IS) รวมถึงได้พบผู้นำในอนาคตของกลุ่มรัฐอิสลามในอิรักอย่าง อาบู บาการ์ อัล-บักห์ดาดี ด้วย

อัล-โจลานี ได้บอกกับสื่อว่า หลังจากเกิดความขัดแย้งที่มีการใช้อาวุธในซีเรียเพื่อต่อต้านการปกครองของประธานาธิบดีบาชาร์ อัล-อัสซาด ในปี 2011 อัล-บักห์ดาดีได้จัดการให้เขาเดินทางไปยังซีเรียเพื่อเริ่มต้นสาขาขององค์กรที่นั่น

อัล-โจลานี กลายเป็นผู้บัญชาการของกลุ่มติดอาวุธชื่อว่าแนวร่วมอัล-นุสรา (หรือ จาบัต อัล-นุสรา) ซึ่งมีความเชื่อมโยงลับ ๆ กับไอเอส และกลุ่มนี้ประสบความสำเร็จอย่างมากในสนามรบ

ที่มาของภาพ, Getty Pictures

ต่อมาในปี 2013 อัล-โจลานีได้ตัดความความสัมพันธ์ของแนวร่วมอัล-นุสรากับกลุ่มรัฐอิสลาม และนำกลุ่มมาอยู่ภายใต้การควบคุมของอัลกออิดะห์

ทว่าในปี 2016 เขาได้ประกาศผ่านข้อความที่บันทึกไว้ล่วงหน้าว่า เขาได้แยกตัวออกจากอัลกออิดะห์เช่นกัน

ที่มาของภาพ, Getty Pictures

ในปี 2017 อัล-โจลานีระบุว่านักรบของเขาได้รวมตัวกับกลุ่มกบฏอื่นในซีเรีย เพื่อก่อตั้งกลุ่มฮายัต ทาห์รีร์ อัล-ชาม (Hayat Tahrir al-Sham – HTS) โดยอัล-โจลานี เป็นผู้บัญชาการกลุ่มทั้งหมด

อัล-โจลานี เป็นผู้ปกครองแบบใด

ภายใต้การนำของอัล-โจลานี HTS ได้กลายเป็นกลุ่มกบฏหลักในเมืองอิดลิบและพื้นที่โดยรอบทางตะวันตกเฉียงเหนือของซีเรีย

เมืองอิดลิบเคยมีประชากรประมาณ 2.7 ล้านคนก่อนสงคราม ต่อมามีการประมาณการว่าจำนวนประชากรได้เพิ่มขึ้นเป็น 4 ล้านคนเนื่องจากการหลั่งไหลเข้ามาของผู้พลัดถิ่น

กลุ่ม HTS ควบคุม “รัฐบาลกู้ชาติซีเรีย” (Syrian Salvation Authorities) ซึ่งทำหน้าที่เสมือนหน่วยงานท้องถิ่นในเมืองอิดลิบ โดยให้บริการด้านสุขภาพ การศึกษา และความมั่นคงภายใน

ในปี 2021 อัล-โจลานีให้สัมภาษณ์กับ PBS ว่าเขาไม่ได้ปฏิบัติตามยุทธศาสตร์ญิฮาดระดับโลกของอัลกออิดะห์ โดยระบุว่าเป้าหมายหลักของเขาคือการโค่นล้มประธานาธิบดีบาชาร์ อัล-อัสซาด และเขาเชื่อว่าสหรัฐฯ และชาติตะวันตกมีเป้าหมายเดียวกัน

“ภูมิภาคนี้ไม่ได้เป็นภัยคุกคามต่อความมั่นคงของยุโรปและอเมริกา” เขากล่าว “ภูมิภาคนี้ไม่ได้เป็นฐานสำหรับการปฏิบัติการญิฮาดในต่างประเทศ”

ในปี 2020 กลุ่ม HTS ได้ปิดฐานของอัลกออิดะห์ในเมืองอิดลิบ ยึดอาวุธ และจับกุมผู้นำบางคนของกลุ่ม นอกจากนี้ยังปราบปรามปฏิบัติการของกลุ่มไอเอสในอิดลิบด้วย

ที่มาของภาพ, HTS

กลุ่ม HTS บังคับใช้กฎหมายอิสลามในพื้นที่ที่ตนควบคุม แต่ในลักษณะที่เข้มงวดน้อยกว่ากลุ่มญิฮาดมาก

กลุ่มนี้ยังมีปฏิสัมพันธ์อย่างเปิดเผยกับชาวคริสต์และคนอื่น ๆ ที่ไม่ใช่มุสลิม ซึ่งทำให้กลุ่มญิฮาดวิจารณ์ว่าเป็นพวกสายกลางเกินไป

อย่างไรก็ตาม กลุ่มสิทธิมนุษยชนได้กล่าวหาว่า HTS ปราบปรามการประท้วงของประชาชนและละเมิดสิทธิมนุษยชน ซึ่งอัล-โจลานีได้ปฏิเสธข้อกล่าวหาเหล่านี้

HTS ถูกจัดให้เป็นองค์กรก่อการร้ายโดยรัฐบาลหลายประเทศในโลกตะวันตกและตะวันออกกลาง รวมถึงโดยคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ

เนื่องจากความเชื่อมโยงในอดีตของอัล-โจลานีกับอัลกออิดะห์ รัฐบาลสหรัฐฯ จึงตั้งรางวัล 10 ล้านดอลลาร์สหรัฐ เป็นค่าหัวสำหรับข้อมูลที่นำไปสู่การจับกุมตัวเขา