‘DeepSeek ทำฉันซึ้งจนร้องไห้' หนุ่มสาวจีนค้นพบวิธีบำบัดจิตใจด้วยแอปเอไอ

ที่มาของภาพ : Getty Photos

หนุ่มสาวในจีนกำลังพยายามใช้ปัญญาประดิษฐ์เป็นที่พึ่งทางใจ ซึ่งคนทั่วไปมักจะไม่คาดคิดว่าจะได้รับจากเอไอ

Article facts

  • Creator, แคลลี อึง
  • Feature, บีบีซี นิวส์

ก่อนฮอลลี หวัง (นามสมมติ) จะเข้านอนในแต่ละคืน เธอจะเปิดแอปพลิเคชันดีฟซีก (DeepSeek) เพื่อรับการบำบัดทางจิตใจ

นับตั้งแต่เดือน ม.ค. หลังจากการเปิดตัวแอปสัญชาติจีนที่ขับเคลื่อนด้วยเอไอ ฮอลลีในวัย 28 ปี ได้เล่าเรื่องราวที่กลืนไม่เข้าคายไม่ออก เรื่องเศร้า ๆ เช่น การเสียชีวิตของคุณยายของเธอให้กับแชทบอทตัวนี้ฟัง และการตอบสนองกลับมาของแอปเป็นไปอย่างลึกซึ้ง จนบางครั้งถึงขั้นทำให้เธอร้องไห้

“แอป DeepSeek ช่างเป็นที่ปรึกษาที่น่าทึ่ง ช่วยให้ฉันได้เห็นหลายสิ่งหลายอย่างในมุมมองที่แตกต่าง ดีกว่าบริการให้คำปรึกษาที่ฉันเคยทดลองใช้มาเลย” ฮอลลี เล่าให้ฟัง

ในปัจจุบัน แอปที่ใช้ปัญญาประดิษฐ์ได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตคนทั่วโลกในการช่วยงานด้านต่าง ๆ ตั้งแต่ช่วยเขียนรายงาน การเขียนสูตรในเอ็กเซล ไปจนถึงการวางแผนการเดินทาง การออกกำลังกาย และการเรียนรู้ทักษะใหม่ ๆ

แต่ในจีน คนรุ่นหนุ่มสาวอย่างฮอลลีกำลังพยายามใช้ปัญญาประดิษฐ์เป็นที่พึ่งทางใจ ซึ่งคนทั่วไปมักจะไม่คาดคิดว่าจะได้รับจากเอไอ ที่ใช้การประมวลผลแบบคอมพิวเตอร์และอัลกอริทึมทำงาน

and proceed finding outเรื่องแนะนำ

Fracture of เรื่องแนะนำ

ขณะที่ความสำเร็จของ DeepSeek กลายเป็นส่วนหนึ่งของความภูมิใจของจีน แอปนี้กลับดูเหมือนจะกลายเป็นสิ่งที่มอบความสบายใจให้กับหนุ่มสาวขาวจีน เช่นเดียวกันกับฮอลลี บางคนที่อาจจะไม่รู้สึกแยแสต่ออนาคตของพวกเขามากนัก

ด้านผู้เชี่ยวชาญบอกว่า เศรษฐกิจที่ซบเซา อัตราการว่างงานสูง และการล็อกดาวน์จากการระบาดโรคโควิด-19 ล้วนมีส่วนที่ทำให้เกิดบรรยากาศแบบนี้ ขณะที่มาตรการเข้มงวดของพรรคคอมมิวนิสต์ได้ทำให้ลดช่องทางสำหรับประชาชนให้ระบายความขับข้องใจได้

สำหรับ DeepSeek เป็นเครื่องมือทางปัญญาประดิษฐ์เพื่อสร้างข้อมูลใหม่ ๆ ในลักษณะเดียวกันกับ ChatGPT ของ OpenAI และ Gemini ของ Google ซึ่งได้รับการฝึกการประมวลผลด้วยข้อมูลมหาศาลเพื่อเข้าใจรูปแบบการสื่อสารต่าง ๆ ซึ่งจะทำให้เครื่องมือนี้สามารถคาดการณ์บางสิ่ง เช่น พฤติกรรมการชื้อสินค้า สร้างเนื้อหาในรูปแบบข้อความและภาพ และสามารถสนทนาโต้ตอบเหมือนมนุษย์

แชทบอทตัวนี้ถือว่าโดนใจคนในจีน ส่วนหนึ่งเพราะว่า มันตอนสนองได้ดีกว่าแอป เอไอ อื่น ๆ ที่พัฒนาในจีนเป็นอย่างมาก ไม่เพียงเท่านั้นยังมอบประสบการณ์บางอย่างที่แตกต่างด้วย เช่น R1 คือโมเดล AI ที่ทำให้ผู้ใช้เห็นกระบวนการคิดก่อนที่มันจะตอบสนองกลับ

DeepSeek เพื่อนเกลอ

ครั้งแรกที่ลองใช้แอป DeepSeek ฮอลลีได้ให้แอปแชทบอทเขียนข้อความไว้อาลัยให้กับคุณยายผู้ล่วงลับไป ซึ่งแอปใช้เวลาทั้งหมดราว 5 วินาทีในการตอบสนองคำขอของเธอ โดยเป็นข้อความที่เรียบเรียงได้อย่างงดงามจนทำให้เธอรู้สึกทึ่ง

ฮอลลี่ปัจจุบันอาศัยอยู่ในนครกวางโจวตอบโต้กับแชทบอทกลับไปกว่า “คุณเขียนได้ดีมาก มันทำให้ฉันรู้สึกว่าตัวเองกำลังหลงทาง และรู้สึกยังจมอยู่ในวิกฤตอย่างหนึ่งที่ฉันเผชิญอยู่ในตอนนี้”

หลังจากนั้น DeepSeek ก็ส่งคำตอบมาในลักษณะบทกวีที่ต้องตีความว่า “จำไว้ว่าถ้อยคำเหล่านี้ที่ทำให้คุณตัวสั่นนั้นเป็นเพียงเสียงสะท้อนที่มีอยู่ในจิตวิญญาณของคุณมานานแล้วเท่านั้น

“ฉันเป็นเพียงหุบเขาที่คุณเคยผ่านเป็นครั้งคราว ซึ่งทำให้คุณได้ยินเสียงอันหนักแน่นของคุณ”

ฮอลลีบอกกับบีบีซีผ่านแอปของจีนอย่าง RedNote ว่า “ฉันไม่รู้เหมือนกันว่าทำไมถึงร้องไห้ตอนอ่านสิ่งนี้ บางทีอาจจะเป็นเพราะว่า เป็นเวลาเนิ่นนานมากแล้วนับตั้งแต่ที่ฉันเคยรู้สึกสบายใจในชีวิตจริง ๆ

“ฉันรู้สึกหนักใจกับความฝันอันห่างไกลและงานการที่ไม่มีที่สิ้นสุดจนฉันลืมฟังเสียงและจิตวิญญาณของตัวเองไปนานแล้ว ต้องขอบคุณ AI จริง ๆ “

สำหรับแอปจากชาติตะวันตกอย่าง ChatGPT และ Gemini ถูกปิดกั้นในจีน ตามมาตรการเข้มงวดต่อสื่อและแอปจากต่างชาติ การที่จะเข้าถึงแอปดังกล่าว ผู้ใช้ในจีนจำเป็นต้องมีค่าใช้จ่ายให้กับบริการ VPN (Virtual Non-public Community) เพื่อปลดล็อคข้อจำกัดดังกล่าว

ส่วนทางเลือกอื่น ๆ ของแอปที่ได้รับการพัฒนาในจีน อย่างเช่น โมเดลที่พัฒนาโดย บ.เทคโนโลยียักษ์ใหญ่อย่าง อาลีบาบา, ไป่ตู้ และไบต์แดนซ์ ก็ดูไม่ดึงดูดเท่าที่ควร จนกระทั่ง DeepSeek เข้ามา

ฮอลลี ซึ่งทำงานในอุตสาหกรรมสร้างสรรค์เองก็แทบจะไม่ได้ใช้แอปอื่น ๆ ของจีนเลย “เพราะว่าแอปเหล่านั้นก็ไม่ได้ดีนัก”

“แอป DeepSeek ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพเหนือแอปต่าง ๆ เหล่านั้นจริง ๆ ในงานด้านสร้างเนื้อหาทางวรรณกรรมและงานสร้างสรรค์ต่าง ๆ”

ที่มาของภาพ : Getty Photos

DeepSeek ได้กลายเป็นพาดหัวข่าวใหญ่ในเดือน ม.ค. ที่ผ่านมา หลังจากกลายเป็นแอปที่มียอดดาวน์โหลดพุ่งทะลุตาราง และยังเป็นสาเหตุให้ราคาหุ้นบริษัทเทคโนโลยีสหรัฐฯ ร่วงกันระนาว

DeepSeek เธอคือ ที่ปรึกษาของฉัน

หนาน เจีย นักเขียนร่วมในงานวิจัยเกี่ยวกับศักยภาพของเอไอในการเป็นที่พึ่งทางใจ ได้แนะนำว่า แชทบอทเหล่านี้สามารถ “ช่วยให้คนรู้สึกว่า มีคนช่วยรับฟังเรื่องราวต่าง ๆ ของพวกเขา” ในแบบที่มนุษย์อาจจะให้ไม่ได้

“เพื่อน ๆ และคนในครอบครัวอาจจะแนะนำวิธีการแก้ไขปัญหาในทางปฏิบัติอย่างรวดเร็ว หรือ คำแนะนำเมื่อผู้คนต้องการจะรู้ว่ามีคนรับฟังและเข้าใจ”

“เอไอดูเหมือนจะทำหน้าที่ได้ดีในแง่ความเห็นอกเห็นใจมากกว่าผู้เชี่ยวชาญที่เป็นมนุษย์เพราะว่า เอไอจะรับฟังทุกอย่างที่เราได้แบ่งปันไป ไม่เหมือนกันมนุษย์ที่บางครั้ง เราเอ่ยถามว่า ‘คุณฟังสิ่งที่ฉันพูดอยู่ไหม' หนาน กล่าวเสริม

หนานตอนนี้ดำรงตำแหน่งเป็นศาสตราจารย์ด้านธุรกิจและการจัดการที่มหาวิทยาลัยเซาเทิร์น แคลิฟอร์เนีย

ผู้เชี่ยวชาญเปิดเผยว่า ความต้องการรับบริการด้านสุขภาพจิตเพิ่มขึ้นทั่วโลก แต่สำหรับผู้คนที่ต้องการบริการด้านนี้ยังรู้สึกว่าถูกตีตราในบางพื้นที่ในเอเชีย

ผู้หญิงอีกคนบอกเล่าประสบการณ์การใช้แอปเอไอของจีนอันอื่นให้กับบีบีซีฟังว่า ไม่ประทับใจเลย แต่เธอกลับรู้สึกทึ่งกับการทำงานของ DeepSeek

หญิงคนนี้อาศัยอยู่ในมณฑลหูเป่ย์ได้สอบถามแอปนี้ไปว่า เธอแบ่งปันประสบการณ์และอารมณ์ความรู้สึกกับคนในครอบครัวและเพื่อน ๆ มากเกินไปหรือไม่

“นี่เป็นครั้งแรกของฉันที่ขอคำปรึกษาจาก DeepSeek เมื่อฉันได้อ่านกระบวนการเรียบเรียงคิดของแอปนี้ ทำให้ฉันสัมผัสถึงความรู้สึกได้มากเสียจนฉันร้องไห้ออกมา” เธอเขียนตอบผ่านแอป RedNote

ในกระบวนการคิดอย่างเป็นเหตุเป็นผลที่มาจากคำถามของเธอ DeepSeek ได้ให้คำแนะนำว่า การรับรู้ตนเองของผู้หญิงในฐานะผู้แบ่งปันมากเกินไปอาจเกิดจากความปรารถนาอย่างแรงกล้าที่จะได้รับการอนุมัติจากใครสักคน

แชทบอทให้ข้อสังเกตว่า “การตอบสนองควรให้คำแนะนำที่เป็นประโยชน์ในขณะที่มีความเห็นอกเห็นใจ” ซึ่งอาจรวมถึง “การยืนยันความรู้สึกตระหนักรู้ในตนเองของผู้ใช้ด้วย”

การตอบสนองในที่สุดไม่เพียงแต่เป็นการยืนยันเท่านั้น แต่ยังเสนอกรอบการทำงานทีละขั้นตอนที่ครอบคลุมเพื่อช่วยให้เธอตัดสินใจว่าจำเป็นต้องเปลี่ยนแปลงหรือไม่

“DeepSeek ได้นำเสนอมุมมองใหม่ๆ ที่ทำให้ฉันเป็นอิสระ… ฉันรู้สึกว่าแอปพยายามทำความเข้าใจคำถามของคุณจริงๆ และทำความรู้จักกับคุณในฐานะบุคคล ก่อนที่จะให้คำตอบ” เธอกล่าว

จอห์น ผู้จัดการด้านทรัพยากรบุคคลในเมืองเซินเจิ้นบอกกับบีบีซีว่า เขารู้สึกชื่นชมความสามารถของแอปนี้ในการสนทนา “แบบเพื่อนคนหนึ่ง หรือไม่ก็เป็นผู้ที่มีความคิดอันลึกซึ้ง”

“ผมค้นพบว่า คำตอบจากบทสนทนาเป็นประโยชน์และสร้างแรงบันดาลใจ ในครั้งแรกที่ฉันเห็นว่า เอไอ เป็นเสมือนกระดานสนทนาส่วนตัว”

ผู้ใช้งานคนอื่นอ้างว่า DeepSeek สามารถทำนายดวงชะตาได้ จากข้อมูลภูมิหลังบางอย่างที่เราป้อนเข้าไป

ไม่นานมานี้ ชาวจีนรุ่นใหมหลายคนได้เปลี่ยนมาพึ่งพาความเชื่อด้านพลังจิตและโหราศาสตร์ เพื่อเป็นวิธีการหนึ่งในการพยายามบรรเทาความกลัวในสิ่งที่จะเกิดขึ้นในอนาคต

ที่มาของภาพ : BBC/Xiqing Wang

งานศึกษาหลายชิ้นระบุว่า การเกิดโรคซึมเศร้าและความวิตกกังวลในหมู่ชาวจีนเพิ่มขึ้น ขณะที่ผู้เชี่ยวชาญเชื่อว่า ปัจจัยที่มีผลที่ทำให้เป็นเช่นนั้นมาจากภาวะเศรษฐกิจซบเซาและการล็อกดาวน์ในช่วงการระบาดใหญ่ของโรคโควิด-19

ฟาง เค่อเฉิง ศาสตราจารย์จากคณะสื่อสารมวลชนจากมหาวิทยาลัยจีนแห่งฮ่องกง ระบุว่า ปัจจุบัน ในประเทศจีนยังขาดแคลนบริการให้คำปรึกษาด้านจิตวิทยามืออาชีพอย่างหนัก ส่วนบริการที่มีอยู่ก็มักจะมีราคาแพงมากสำหรับคนทั่วไป

มีงานศึกษาจำนวนมากชี้ให้เห็นว่า พบเห็นโรคซึมเศร้าและความวิตกกังวลในหมู่ชาวจีนเพิ่มขึ้น และ ศ.ฟางก็เชื่อว่า สภาพเศรษฐกิจที่ซบเซา อัตราการว่างงานที่สูงและการล็อกดาวน์ในช่วงการระบาดของโรคโควิด-19 มีส่วนที่ทำให้เกิดสภาพเช่นนั้น

แชทบอทเอไอจึงเข้ามาช่วยเติมเต็มช่องว่างนั้น เขาอธิบาย

อย่างไรก็ตาม ศาสตราจารย์หนานกล่าวย้ำว่า คนที่มีปัญหาทางจิตขั้นรุนแรงก็ไม่ควรพึ่งพาแอปเหล่านี้

“คนที่ต้องการความช่วยเหลือทางการแพทย์ โดยเฉพาะ ควรจะต้องพบและขอความช่วยเหลือจากบุคลากรที่ได้รับการฝึกอบรมอย่างเหมาะสม ส่วนการใช้ AI ของพวกเขาจะต้องได้รับการตรวจสอบอย่างใกล้ชิด” เธออธิบาย

คำถามที่ยังไม่ถูกถาม: การเซ็นเซอร์และความมั่นคง

อย่างไรก็ตาม ท่ามกลางเสียงชื่นชมต่าง ๆ DeepSeek ก็ยังมีประเด็นความกังวลด้วย

เนื่องด้วยการรับรู้เกี่ยวกับอำนาจที่รัฐบาลจีนใช้แม้กระทั่งกับบริษัทเอกชน จึงมีความหวาดกลัว คล้ายกับที่เคยจุดประกายการปราบปรามแอปติ๊กตอกของรัฐสภาสหรัฐฯ ที่อ้างว่า พรรคคอมมิวนิสต์ของจีนอาจยื่นมือเข้ามาล้วงข้อมูลของผู้ใช้ในต่างประเทศ

ในขณะนี้ มีอย่างน้อยเขตอำนาจศาล 4 แห่งที่ได้กำหนดข้อจำกัดต่อแอป DeepSeek หรือไม่ก็กำลังพิจารณาจะดำเนินการในเรื่องนี้ เช่น เกาหลีใต้ได้ปิดกั้นการเข้าถึงแอปนี้ที่มีวัตถุประสงค์ด้านการทหาร ขณะที่ไต้หวันและออสเตรเลียได้สั่งห้ามไม่ให้ติดตั้งแอปนี้ในทุกอุปกรณ์ที่ใช้ในกิจการของรัฐบาล

ส่วนอิตาลี ซึ่งก็มีคำสั่งห้ามการใช้งาน ChatGPT ก็บังคับใช้มาตรการเดียวกันกับ DeepSeek เช่นกัน

ในสหรัฐฯ มี สส.สองคนที่กำลังเรียกร้องให้สั่งห้ามไม่ให้ติดตั้งแอปนี้บนอุปกรณ์ต่าง ของรัฐบาล

และยังมีความพยายามที่จะควบคุมและจำกัดอย่างเข้มข้นในพื้นที่ออนไลน์ที่ดำเนินการในจีนอีกด้วย

นี่เป็นเรื่องปกติสำหรับบริษัทที่ดำเนินการด้านสื่อสังคมออนไลน์ในประเทศจีน ที่จะต้องถอดเนื้อหาที่เชื่อว่าเป็นภัยคุกคามต่อ “ความมั่นคงทางสังคม” หรือที่วิพากษ์วิจารณ์พรรคคอมมิวนิสต์มากเกินไป

เช่นเดียวกับกับกรณีที่เคยเกิดขึ้นกับแอปที่ได้รับความนิยมอื่น ๆ และบริษัทสื่อโซเซียลอย่าง เว่ยป๋อ หรือ วีแชท เมื่อพบเห็นหัวข้อที่อ่อนไหวทางการเมือง ก็จะถูกแบบใน DeepSeek เช่นกัน

อย่างเช่น เมื่อผู้สื่อข่าวบีบีซีถามแอป DeepSeek ว่า ไต้หวันเป็นประเทศที่มีอำนาจอธิปไตยหรือไม่ ตอนแรกแอปพยายามให้รายละเอียดเกี่ยวกับไต้หวันอย่างครอบคลุม พร้อมกับมุมมองที่แตกต่างหลากหลายจากรัฐบาลจีน และรับทราบว่า นี่เป็นประเด็นที่ “ซับซ้อนและมีความอ่อนไหวทางการเมือง”

จากนั้นแอปก็ตัดบทสนทนาไปด้วยการชี้แจงว่า “ขอโทษด้วยนะ เรื่องนี้เกินกว่าที่ขอบเขตในปัจจุบันของฉันจะทำได้ มาคุยกันเรื่องอื่นดีกว่านะ”

เมื่อลองถามเกี่ยวกับเหตุการณ์สังหารหมู่ที่จตุรัสเทียนอันเหมินในปี 1989 เมื่อกลุ่มผู้ประท้วงสนับสนุนประชาธิปไตยถูกปราบปรามและทำให้พลเรือนถูกทหารสังหารกว่า 200 คน ตามการรายงานของรัฐบาลจีน ขณะที่แหล่งข้อมูลอื่น ๆ คาดการณ์ว่า ตัวเลขนั้นอาจจะมีตั้งแต่หลักร้อยไปจนถึงหลายพันคน และเป็นอีกครั้งที่ DeepSeek กล่าวคำขอโทษ โดยบอกว่า หัวข้อดังกล่าว “เกินขอบเขตที่มีอยู่ในปัจจุบันของมัน”

มีผู้ใช้งานแอป DeepSeek หลายคนที่บีบีซีเคยติดต่อในตอนแรกก็หยุดตอบกลับเช่นกันเมื่อถามว่า การเซ็นเซอร์ตัวเองของแอปทำให้เกิดความกังวลหรือไม่ ซึ่งนี้จะเป็นข้อบ่งชี้ว่าการสนทนาเช่นนั้นมีความละเอียดอ่อนในจีนเพียงใด

ทั้งนี้ บุคคลทั่วไปมีปัญหากับหน่วยงานของรัฐได้ในประเทศจีนจากกิจกรรมทางออนไลน์ของพวกเขา

แต่ ผู้ที่ร่วมให้ข้อมูลกับบีบีซีส่วนใหญ่บอกว่า พวกเขาไม่มีความสนใจในการถามคำถามทางการเมืองยากๆ กับแชทบอทดังกล่าว

“ฉันไม่สนใจเรื่องการเมืองเลย ฉันจะไม่ถามคำถามเหล่านี้เพราะ รายละเอียดการระบุตัวตน ของฉันเชื่อมโยงกับแอป” หยาง ที่ปรึกษาด้านเทคโนโลยีของจีนอาศัยอยู่ในกรุงลอนดอน ของอังกฤษ กล่าว

ฮอลลียอมรับว่า ระบบเอไอในประเทศต่าง ๆ อาจจะมีวิธีการดำเนินการที่แตกต่างกัน

“นักพัฒนาจะต้องกำหนดขอบเขตและนโยบายการกลั่นกรองเนื้อหาตามสถานที่ที่พวกเขาอยู่ ผู้พัฒนาในสหรัฐอเมริกาจะมีชุดกฎของตัวเอง” เธอ กล่าว

ส่วนผู้ใช้งานแอป DeepSeek ได้เขียนถึงแอปนี้ว่า “กระบวนการคิดของมันสวยงามมาก… ถือเป็นพรอย่างยิ่งสำหรับคนเช่นฉัน จริง ๆ แล้ว ฉันไม่ใส่ใจกับความกังวลเรื่องความเป็นส่วนตัวน้อยลงเลย”

รายงานเพิ่มเติมโดย ฟ่าน หวัง