ผู้เชี่ยวชาญทั่วโลกร่วมประชุมนานาชาติกู้วิกฤตพะยูนลดฮวบ ตามพระดำริเจ้าฟ้าสิริวัณณวรีฯ

ผู้เชี่ยวชาญทั่วโลก ถกปัญหาวิกฤตพะยูนเสี่ยงสูญพันธุ์ ณ พัทยา ชูไทยเป็นศูนย์กลางความร่วมมือฟื้นฟูระบบนิเวศทางทะเล พร้อมเดินหน้า 4 มาตรการเร่งด่วน ยื้อชีวิตสัตว์ทะเลหายากให้พ้นวิกฤต ตามพระดำริเจ้าฟ้าสิริวัณณวรีฯ

สำนักข่าวอิศรา . รายงานว่า วันที่ 1 ธันวาคม 2568 สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี นารีรัตนราชกัญญา ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พลเรือเอก สุวิน แจ้งยอดสุข เป็นผู้แทนพระองค์ไปเป็นประธานเปิดการประชุมวิชาการนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ปะการังและสิ่งมีชีวิตใต้ทะเลไทย ประจำปี 2568 เรื่อง “The Global Coral Reef and Marine existence Conservation Convention 2025: Dugong conservation from stranding to captive caring” เมื่อวันที่ 1 ธันวาคม 2568ที่ห้องนภาลัย โรงแรมดุสิตธานี พัทยา จังหวัดชลบุรี จัดโดยฝ่ายวิชาการและส่งเสริม มูลนิธิอนุรักษแนวปะการังและสิ่งมีชีวิตใต้ทะเลไทย ในสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ

เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี นารีรัตนราชกัญญา มีนักวิชาการทั้งในและต่างประเทศเข้าร่วม พร้อมทั้งนักวิจัย ผู้ปฏิบัติงานภาคสนาม หน่วยงานภาครัฐ เอกชนรวมถึงชุมชนชายฝั่งและภาคประชาชนที่มีบทบาทในการอนุรักษ์ทะเล จำนวน 100 คน

พลเรือเอกสุวิน กล่าวในพิธีเปิดการประชุมว่า เป็นที่ทราบกันว่าจำนวนประชากรและอัตราการอยู่รอดของพะยูน คือดัชนีชี้วัดความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศทางทะเล ตามธรรมชาติแล้ว พะยูนเป็นสัตว์ที่มีถิ่นอาศัยกว้าง พบได้ในน่านน้ำของหลายประเทศ นับเป็นสัตว์ที่มีความสำคัญ และสะท้อนถึงความอุดมสมบูรณ์ของท้องทะเลในระดับภูมิภาค ดังนั้น การอนุรักษ์พะยูนให้เกิดประสิทธิผลอย่างแท้จริง จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือในระดับภูมิภาค เพื่อลดอัตราการสูญเสียพะยูน และฟื้นฟูระบบนิเวศทางทะเลไปพร้อมกัน

พลเรือเอกสุวินกล่าวว่า การที่มูลนิธิอนุรักษ์แนวปะการังและสิ่งมีชีวิตใต้ทะเลฯ เห็นความสำคัญและความจำเป็นของการอนุรักษ์พะยูน ซึ่งเป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ เพื่อรักษาสมดุลของความหลากหลายทางชีวภาพแห่งท้องทะเล และจัดการประชุมวิชาการครั้งนี้ขึ้น เพื่อแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และประสบการณ์ ตลอดจนแสวงหาแนวทางและความร่วมมือในการอนุรักษ์พะยูน เพื่อให้ระบบนิเวศทางทะเลของภูมิภาคกลับมาอยู่ในภาวะสมดุลอย่างยั่งยืน ส่งผลเกื้อกูลถึงระบบนิเวศของโลก ตลอดจนคุณภาพชีวิตของประชากรมนุษย์และสัตว์ทั้งปวงที่อาศัยอยู่ร่วมกันในโลกนี้ ให้ได้มีบ้านที่ปลอดภัยและอุดมสมบูรณ์สืบไป

สัตวแพทย์หญิง ดร.นันทริกา ชันซื่อ ประธานฝ่ายวิชาการและส่งเสริม มูลนิธิอนุรักษ์แนวปะการังและสิ่งมีชีวิตใต้ทะเลไทยฯ กล่าวว่าการประชุมครั้งนี้เกิดขึ้นภายใต้พระดำริของสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าหญิงสิริวัณณวรีฯ ถือเป็นเวทีแรกของโลกที่รวบรวมผู้เชี่ยวชาญทั่วโลกเข้ามาร่วมมือกันในการอนุรักษ์พะยูน หญ้าทะเล และสัตว์ทะเล ทั้งยังเป็นเวทีที่เปิดประตูสู่ความร่วมมือด้านต่างๆ แลกเปลี่ยนความรู้ระหว่างนักวิชาการ นักวิจัย และสัตวแพทย์ไทยและต่างประเทศ รวมถึงการดำเนินงานเชิงวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและการวิจัย ส่งเสริมช่วยเหลือปกป้องและอนุรักษ์สัตว์และพืชทะเลให้อยู่รอด และพ้นจากภัยทางธรรมชาติและภัยมนุษย์ที่ทำให้เสียชีวิตมากขึ้น และหวังว่าจะได้เห็นความมีมนุษยธรรมและความทุ่มเทมากขึ้นในอนาคต

ต่อมานายมูฮัมเมด อับดุลเมนัม ผู้ประสานงานข้อตกลงความร่วมมือ Dugong ณ สำนักเลขาธิการอนุสัญญาว่าด้วยการอนุรักษ์สัตว์ป่าอพยพ (Secretariat Effect of labor for Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals) เมืองอาบูดาบี ประเทศสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์และผู้เชี่ยวชาญด้านการจัดการสิ่งแวดล้อมอนุรักษ์ถิ่นที่อยู่พะยูน บรรยายเกี่ยวกับนโยบายและความร่วมมือระหว่างประเทศในการอนุรักษ์พะยูนและป้องกันการเกยตื้น

นายมูฮัมเมด อับดุลเมนัม กล่าวว่านโยบายและความร่วมมือในการอนุรักษ์พะยูน ดำเนินงานตามข้อตกลงความร่วมมือด้านสิ่งแวดล้อมของสหประชาชาติโดยมุ่งเน้นปกป้องสิ่งมีชีวิตใกล้สูญพันธุ์อย่างเข้มงวด รวมถึงภัยคุกคามต่างๆ ที่ส่งผลกระทบต่อสัตว์น้ำอื่นๆ ถิ่นที่อยู่อาศัย มการทำเอ็มโอยูเรื่องพะยูนเมื่อปีพ.ศ. 2550 มีประเทศลงนามทั้งสิ้น 27 ประเทศจากทั้งหมด 46 ประเทศ ซึ่ง MOU ฉบับนี้ มีมติร่วมกันในการกำหนดความสำคัญของการดำเนินงานในแต่ละปี โดยมีการจัดตั้งคณะที่ปรึกษาเชิงเทคนิคที่จะให้คำปรึกษาเชิงวิชาการ วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และกฎหมาย ให้กับที่ประชุมและเลขาธิการอนุสัญญาฯ รวมถึงจัดทำคู่มือการดำเนินงาน แผนงานการอนุรักษ์และการจัดการ เน้นการสนับสนุน ช่วยเหลือ วิจัย และฟื้นฟู โดยจะเริ่มตั้งแต่ปี 2568 ไปจนถึงปี 257

ต่อมา ดร.ลินด์เซย์ พอร์ตเตอร์ จากโครงการวิจัยเกี่ยวกับสัตว์ทะเลหายาก ฮ่องกงบรรยายสถานการณ์พะยูนใน 8 ภูมิภาค อาทิ ในออสเตรเลียเป็นพื้นที่ที่สำคัญที่สุดระดับสากลสำหรับจำนวนประชากรพะยูนและหญ้าทะเลที่มีถึง 166,000 ตัว รวมถึงมีที่อยู่อาศัยเป็นบริเวณกว้างเนื่องจากมีทุ่งหญ้าทะเลกว้างถึง 57,500 ตารางกิโลเมตรในน้ำตื้นบนไหล่ทวีปทางตอนเหนือของประเทศ จึงมีสภาวะความเป็นอยู่ที่ดี

“พะยูนยังถูกกำหนดให้เป็นสิ่งสำคัญทางสิ่งแวดล้อมแห่งชาติด้วย ได้รับการรับรองให้พื้นที่เป็นมรดกโลก ในบริเวณ ชาร์ค เบย์ (Shark Bay )และแนวปะการังเกรตแบริเออร์ ( Mountainous Barrier Reef) ออสเตรเลียยังเป็นประเทศที่เป็นผู้นำด้านการวิจัยพะยูน มีแนวโน้มที่จะสามารถทำงานวิจัยและพัฒนาการอนุรักษ์พะยูนสากล” ดร.ลินด์เซย์กล่าวและว่า  สำหรับประเทศในภูมิภาคเอเชียใต้ ได้แก่ อินเดีย ศรีลังกา และบังกลาเทศ มีข้อจำกัดของการกระจายตัว มีจำนวนประชากรพะยูนกลุ่มเล็กๆ แยกออกไป จากการสำรวจยังไม่พบจำนวนประชากรพะยูนที่แน่ชัด และไม่พบพะยูนในปากีสถาน มัลดีฟ หรือตามชายฝั่ง ส่วนประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้แก่ พม่า ไทย มาเลเซีย (คาบสมุทร) สิงคโปร์ กัมพูชา และเวียดนาม

ทางด้านสัตวแพทย์นายแพทย์ ปิยรัตน์ คุ้มรักษา จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ปฏิบัติงานที่ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (ทะเลอันดามันตอนล่าง) กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง  กล่าวว่า ประเทศไทยเป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของพะยูน 90% จากการสำรวจ ปี 2568 มีประชากรพะยูนในไทย 203 ตัวอยู่ในชายฝั่งทะเลอันดามัน ninety nine% ส่วนฝั่งอ่าวไทยมีน้อยมาก จากการสำรวจน่านน้ำ พบพะยูนเกยตื้นระหว่างเดือนมกราคม 2562 – พฤศจิกายน 2568 จำนวน 189 ตัว สาเหตุเกิดจากภัยคุกคามทางธรรมชาติ forty eight% และภัยคุกคามจากมนุษย์  11%”สัตวแพทย์นายแพทย์ปิยรัตน์กล่าว

สำหรับแนวทางการแก้ไขปัญหาพะยูนเกยตื้นและทำลายถิ่นที่อยู่อาศัยของหญ้าทะเล กำหนดไว้ 4 มาตรการ ได้แก่ 1.สำรวจและประเมินสถานะพะยูนและหญ้าทะเลตามแนวชายฝั่งทะเลอันดามัน 2.ประกาศเป็นพื้นที่คุ้มครองและใช้กฎหมายบังคับให้ดำเนินการตามมาตรการ  3.ช่วยเหลือพะยูนที่รอดชีวิต โดยทดลองทำอาหารเสริมทดแทนหญ้าทะเลทางธรรมชาติ  4.ฟื้นฟูถิ่นที่อยู่ของหญ้าทะเลที่เสื่อมโทรม  รวบรวมเพาะพันธ์หญ้าทะเลนำไปปลูกซ่อมแซมโดยการใช้ชุมชนและนวัตกรรมเข้ามาช่วย ส่วนกรณีศึกษาการอนุรักษ์พะยูนในเกาะปอดะ จังหวัดกระบี่ พบลูกพะยูนที่เกยตื้นบริเวณด้านตะวันออกของเกาะปอดะ จังหวัดกระบี่เมื่อวันที่ 10 สิงหาคม 2567 จึงกู้ชีพลูกพะยูนเบื้องต้น และส่งมอบให้ผู้เชี่ยวชาญทางท่าเรือนพรัตน์ธารา เพื่อฟื้นฟูสมรรถภาพต่อไป

ศาสตราศจารย์สัตวแพทย์หญิง ดร.นันทริกา ชันชื่อ ให้สัมภาษณ์เพิ่มเติม ว่าสถานการณ์ของพะยูนปัจจุบันมีจำนวนลดลงเรื่อยๆ เพราะพะยูนกว่าจะผสมพันธุ์และมีลูกต้องใช้เวลา 12-15 ปีขึ้นไป แต่เวลาเสียชีวิตใช้เวลาสั้นนิดเดียว เพราะฉะนั้น อัตรากาเกิดจึงน้อยกว่าอัตราการเสียชีวิตมาก นอกจากนี้ สาเหตุที่ทำให้พะยูนมีจำนวนลดลงอย่างรวดเร็ว คืออุบัติเหตุ ทั้งที่มาจากทางเรือและการติดเครื่องมือประมง โดยเฉพาะเรื่องของการป่วยเป็นโรคก็หนักเช่นกันเพราะขาดอาหาร “ตอนนี้ที่หนักสุดคือเรื่องของหญ้าทะเลที่กำลังจะหมดไป ในช่วง 2-3ปีที่ผ่านมาที่บริเวณเกาะลิบง จังหวัดตรัง มีปรากฏการณ์การเสียชีวิตของหญ้าทะเลซึ่งยังไม่สามารถชี้ชัดว่ามาจากสาเหตุอะไร เป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเป็นระยะๆ ทั่วโลก แต่ล่าสุดมีข่าวดีว่าตอนนี้หญ้าทะเลฟื้นตัวขึ้นแล้ว ทำให้พะยูนจากทางมาเลเซียอพยพกลับเข้ามาในเกาะลิบง” ศาสตราศจารย์สัตวแพทย์หญิง ดร.นันทริกากล่าว