7 สิ่งที่ต้องรู้เกี่ยวกับการเลือกตั้งเมียนมา 2025

ที่มาของภาพ : Kaung Zaw Hein/SOPA Pictures/LightRocket by Getty Pictures

กองทัพเมียนมา ซึ่งโค่นล้มรัฐบาลที่ได้รับเลือกตั้งของออง ซาน ซูจี ในปี 2021 วางแผนจะจัดการเลือกตั้งซึ่งจะเริ่มขึ้นในสัปดาห์สุดท้ายของเดือน ธ.ค. 2025 นี้

การเลือกตั้งดังกล่าวจะเกิดขึ้นในรอบเกือบห้าปีนับตั้งแต่กองทัพยึดครองอำนาจ ท่ามกลางสถานการณ์ในประเทศเมียนมาที่ยังอยู่ภายใต้สงครามกลางเมืองอันโหดร้าย ซึ่งคร่าชีวิตผู้คนไปหลายพันคนและทำให้คนอีกกว่า 3 ล้านคนต้องพลัดถิ่น

ผู้สังเกตการณ์จากนานาชาติส่วนใหญ่มองว่าการจัดการเลือกตั้งครั้งนี้ไม่ใช่ความพยายามที่จะฟื้นคืนประชาธิปไตย แต่เป็นการเคลื่อนไหวเชิงกลยุทธ์ของกองทัพที่จะสร้างความชอบธรรมในการครองอำนาจต่อไป

นี่คือ 7 ประเด็นสำคัญที่คุณจำเป็นต้องรู้ เกี่ยวกับการเลือกตั้งเมียนมาที่กำลังจะเกิดขึ้น

1. เหตุใดการเลือกตั้งเมียนมาจึงกำลังจะถูกจัดขึ้นในตอนนี้

กองทัพเมียนมาฉายภาพการเลือกตั้งที่กำลังจะมาถึงว่าเป็นส่วนหนึ่งของแผนมุ่งสู่ “ประชาธิปไตยที่เป็นไปตามระบบระเบียบ” (disciplined democracy) โดยอ้างว่ามันคือการฟื้นคืนเสถียรภาพหลังจากสิ่งที่พวกเขาเรียกว่า “การลงคะแนนที่ฉ้อฉลในปี 2020”

ตามรัฐธรรมนูญ กองทัพต้องประกาศวันเลือกตั้งภายในหกเดือนหลังจากพ้นกรอบเวลาสูงสุดที่กฎหมายอนุญาตให้มีการประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินของประเทศ

“การเลือกตั้งนี้ถูกกำหนดให้เกิดขึ้นหลังจากมีการยกเลิกประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน” พลเอกอาวุโส มิน อ่อง หล่าย ผู้นำรัฐบาลทหารกล่าวเมื่อเดือน ก.ค. ปีนี้

ก่อนหน้านี้มีการขยายระยะเวลาสถานการณ์ฉุกเฉินในเมียนมาอยู่เรื่อย ๆ จนกระทั่งถึงขีดจำกัดสูงสุดในเดือน ส.ค. การจัดการเลือกตั้งครั้งนี้จะทำให้รัฐบาลทหารอ้างอำนาจตามรัฐธรรมนูญได้และลดแรงกดดันจากนานาชาติ

End of ได้รับความนิยมสูงสุด

2. การกีดกันบุคคลสำคัญที่สนับสนุนประชาธิปไตย

ออง ซาน ซูจี ผู้เป็นสัญลักษณ์ของฝ่ายสนับสนุนประชาธิปไตยและเจ้าของรางวัลโนเบล ยังคงถูกคุมขังในสถานที่ที่ไม่มีการเปิดเผย

พรรคสันนิบาตแห่งชาติเพื่อประชาธิปไตย หรือพรรคเอ็นแอลดี (National League for Democracy – NLD) ของเธอ ถูกยุบไปในปี 2023 หลังเหล่าผู้นำพรรคปฏิเสธที่จะลงทะเบียนจัดตั้งพรรคการเมืองใหม่ภายใต้กฎหมายใหม่ของรัฐบาลทหาร ปัจจุบันเหล่าผู้นำพรรคเอ็นแอลดีหากไม่อยู่ในเรือนจำก็ลี้ภัยออกนอกประเทศไปแล้ว ส่วนผู้นำพรรคฝ่ายค้านพรรคอื่น ๆ หากไม่ถูกจำคุก พรรคของพวกเขาก็ถูกกีดกันออกจากการแข่งขันเลือกตั้งครั้งนี้

ที่มาของภาพ : Lillian Suwanrumpha/AFP by Getty Pictures

จะมีพรรคการเมืองรวม 54 พรรค ที่เข้าแข่งขันในการเลือกตั้งปีนี้

พรรคการเมืองที่จดทะเบียนส่วนใหญ่หากไม่มีความเชื่อมโยงกับกองทัพ ก็ได้รับการสนับสนุนจากสาธารณชนเพียงเล็กน้อย ส่วนพรรคฝ่ายค้านหลัก ๆ ก็ถูกกีดกัน หรือไม่ก็ปฏิเสธไม่เข้าร่วมการแข่งขันเลือกตั้ง โดยอ้างว่าการเลือกตั้งครั้งนี้เป็นเรื่องจอมปลอม

เมื่อไร้บุคคลสำคัญหลายคนจากพรรคฝ่ายค้าน นายอันโตนิโอ กูเตร์เรส เลขาธิการสหประชาชาติ กล่าวว่า “ผมไม่คิดว่าจะมีใครเชื่อว่าการเลือกตั้งเหล่านั้นจะเป็นไปอย่างอิสระและยุติธรรม”

3. การลงคะแนนเสียงจะถูกแบ่งออกเป็นหลายช่วง

การเลือกตั้งจะถูกจัดขึ้นโดยแบ่งเป็นหลายช่วง คล้ายกับการเลือกตั้งทั่วไปในทศวรรษที่ 1950

• ช่วงที่ 1: มีกำหนดในวันที่ 28 ธ.ค. 2025

• ช่วงที่ 2 และ 3: คาดว่าจะเกิดขึ้นในเดือน ม.ค. 2026

การลงคะแนนเสียงจะเกิดขึ้นเฉพาะใน 274 เมืองจาก 330 เมืองทั่วประเทศเท่านั้น โดยเริ่มจากพื้นที่ที่กองทัพถือว่ามีความปลอดภัยและอยู่ภายใต้การควบคุมของพวกเขา

ข้อมูลจากโครงการวิจัยด้านความมั่นคงของสถาบันศึกษายุทธศาสตร์และนโยบาย (Institute for Strategic and Coverage Compare – ISP) ของเมียนมา พบว่าภายในช่วงสิ้นเดือน ก.ย. 2025 กองทัพเมียนมาได้ควบคุมพื้นที่ไว้ราว 67% ของดินแดนในเมียนมา

ส่วนอีก 33% ที่เหลือ (หรืออาจจะมากกว่านั้น) ถูกควบคุมโดยรัฐบาลเอกภาพแห่งชาติ (National Cohesion Authorities – NUG) และโดยกองกำลังฝ่ายค้านและกลุ่มชาติพันธุ์ติดอาวุธต่าง ๆ ที่เป็นพันธมิตรกัน ซึ่งทุกกลุ่มต่างบอกว่าการเลือกตั้งครั้งนี้เป็นการเลือกตั้งจอมปลอม

4. คาดว่าจะมีผู้ใช้สิทธิเลือกตั้งต่ำเป็นประวัติการณ์

องค์กรสิทธิมนุษยชน ฮิวแมน ไรทส์ วอทช์ (Human Rights Scrutinize) มองว่ากระบวนการลงคะแนนเสียงที่แบ่งออกเป็นหลายช่วง และการกีดกันบางพื้นที่ออกไปนั้น เป็นการเน้นย้ำถึงความไร้ศักยภาพของกองทัพในการจะปกครองทั้งประเทศ

ทั้งนี้ พื้นที่ราว 70% ของเมียนมาได้รับผลกระทบจากสงครามและความขัดแย้ง

ขณะที่หน่วยงานของยูเอ็นประเมินว่าภัยพิบัติตามธรรมชาติ อาทิ อุทกภัยและแผ่นดินไหว ก็มีส่วนด้วยเช่นกันในการทำได้ผู้คนประมาณ 3.5 ล้านคนต้องพลัดถิ่นภายในประเทศ

และอีกหลายล้านคนก็ได้ย้ายออกจากประเทศไปแล้ว

ที่มาของภาพ : AFP by Getty Pictures

ผู้นำรัฐบาลทหารตั้งข้อสังเกตว่า จำนวนประชากรเมียนมาลดลงไปประมาณสี่ล้านคนเมื่อเทียบกับปี 2022

คนหนุ่มสาวและผู้มีสิทธิ์เลือกตั้งจำนวนมากลี้ภัยไปยังประเทศใกล้เคียง เช่น ไทย อินเดีย จีน และบังกลาเทศ เพื่อหางานทำและหลีกเลี่ยงการเกณฑ์ทหาร โดยประเทศไทยเป็นจุดหมายปลายทางที่รับผู้อพยพระลอกล่าสุดนี้ในจำนวนที่มากที่สุด

สำหรับผู้ที่ยังคงอยู่ภายในประเทศเมียนมา มีการคาดการณ์ว่าจำนวนผู้ออกมาใช้สิทธิเลือกตั้งจะต่ำเป็นประวัติการณ์ จากความโกรธเกรี้ยวของสาธารณชนที่มีต่อการรัฐประหารและการเรียกร้องอย่างกว้างขวางให้มีการคว่ำบาตร

5. ระบบการเลือกตั้งและวิธีการลงคะแนนแบบใหม่

นี่เป็นครั้งแรกที่เมียนมาจะใช้การลงคะแนนแบบสองระบบ

• ระบบเสียงข้างมากธรรมดา (First-Previous-the-Put up – FPTP) ในบางเขตเลือกตั้ง

• ระบบตัวแทนตามสัดส่วน (Proportional Representation – PR) ในเขตเลือกตั้งอื่น ๆ ซึ่งพรรคต่าง ๆ จะได้รับที่นั่งตามสัดส่วนคะแนนที่ได้รับ

รัฐบาลทหารยังเปิดตัวเครื่องลงคะแนนอิเล็กทรอนิกส์ (EVMs) โดยอ้างว่าจะช่วยลดการโกง อย่างไรก็ตาม นักวิจารณ์กลับมองว่าเครื่องนี้อาจทำให้ผลการเลือกตั้งโปร่งใสน้อยลง

ที่มาของภาพ : STR/AFP by Getty Pictures

เครื่องลงคะแนนเสียงอย่างน้อย 50,000 เครื่อง จะถูกใช้แทนที่ระบบการลงคะแนนลงบนบัตรเลือกตั้งกระดาษแบบดั้งเดิม กองทัพเมียนมาไม่ได้เปิดเผยว่าประเทศใดเป็นผู้จัดหาเทคโนโลยีนี้มาให้ แม้ว่าทั้งอินเดียและจีนเคยเสนอจะให้ความช่วยเหลือในการเลือกตั้งอย่างเปิดเผย

6. กฎหมายที่เข้มงวดสำหรับผู้มีสิทธิเลือกตั้งและพรรคการเมือง

รัฐบาลทหารออกกฎหมายใหม่เมื่อเดือน ก.ค. 2025 โดยมุ่งเป้าที่จะปกป้องการเลือกตั้งจากการ “แทรกแซงและการก่อวินาศกรรม” แต่มันกลับถูกคนจำนวนมากมองว่าเป็นความพยายามปิดปากผู้เห็นต่าง

ใครก็ตามที่ขัดขวางหรือรบกวนการเลือกตั้งอาจต้องโทษจำคุกอย่างน้อยสามปี หรือมากที่สุดอาจถึงขั้นจำคุกตลอดชีวิตหรือประหารชีวิต

ตั้งแต่กฎหมายดังกล่าวมีผลบังคับใช้ มีรายงานพลเมืองกว่าร้อยคนถูกจับกุมในความผิดลหุโทษ

ภายใต้กฎหมายว่าด้วยการจดทะเบียนพรรคการเมือง พรรคใดก็ตามที่ถูกตัดสินความผิดฐานทุจริตที่เกี่ยวข้องกับผู้ลงคะแนนเสียง หรือการปฏิบัติที่ผิดกฎหมาย อาจถูกยุบพรรคได้ นี่เป็นบทบัญญัติที่นักวิจารณ์มองว่ามุ่งเป้าไปที่กลุ่มฝ่ายค้าน

สำหรับพรรคที่ใหญ่ที่สุดที่เข้าแข่งขันในการเลือกตั้งครั้งนี้ คือพรรคสหสามัคคีและการพัฒนา หรือ ยูเอสดีพี (Union Solidarity and Model together – USDP) ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากกองทัพ และพวกผู้นำพรรคก็เป็นอดีตทหารชั้นนายพล

ที่มาของภาพ : Sai Aung Fundamental/AFP by Getty Pictures

ส่วนพรรคที่มีชื่อเสียงอื่น ๆ ก็มีอาทิ พรรคเอกภาพแห่งชาติ (National Cohesion together) ที่อยู่ภายใต้อิทธิพลของอดีตบุคคลสำคัญทางการทหาร, พรรคผู้บุกเบิกประชาชน (Folk's Pioneer together) ที่นำโดยอดีตสมาชิกพรรคเอ็นแอลดีและนักธุรกิจหญิง และพรรคประชาชน (Folk's together) ที่ก่อตั้งโดยอดีตนักเคลื่อนไหวเยาวชนที่เคยต่อต้านทหารในการชุมนุมเมื่อปี 1988

มีผู้สมัครรับเลือกตั้งเกือบ 5,000 คนที่ลงทะเบียนกับคณะกรรมการการเลือกตั้งซึ่งได้รับการแต่งตั้งจากกองทัพ โดยผู้สมัครจากพรรคยูเอสดีพี (USDP) มีจำนวนมากที่สุด

7. ปฏิกิริยาที่หลากหลายจากทั่วโลก

โลกแบ่งข้างอย่างชัดเจนต่อแผนการเลือกตั้งในปี 2025 ของเมียนมา

บรรดารัฐบาลชาติตะวันตกและกลุ่มสิทธิมนุษยชนปฏิเสธการเลือกตั้งครั้งนี้ โดยมองว่าเป็นการเลือกตั้งจอมปลอม ด้วยเงื่อนไขที่ไม่เสรี ไม่เป็นธรรม และไม่ครอบคลุมประชากรทุกกลุ่ม การเลือกตั้งนี้ยังถูกมองว่าไม่ค่อยเกี่ยวข้องกับการฟื้นคืนประชาธิปไตย แต่เป็นเรื่องการกระชับอำนาจเหนือประเทศของบรรดานายพลมากกว่า

ในทางตรงกันข้าม จีนและรัสเซียได้เสนอตัวว่าจะให้การสนับสนุน โดยรัฐบาลจีนให้คำมั่นว่าจะช่วยเหลือทางเทคนิค ขณะที่รัฐบาลรัสเซียก็เดินหน้าให้การสนับสนุนทางการทูต โดยสื่อถึงการเลือกตั้งครั้งนี้ว่าเป็นการก้าวเข้าสู่การฟื้นคืนความสงบเรียบร้อย

ด้านประเทศในอาเซียนมีท่าทีที่หลากหลาย โดยอินโดนีเซียและมาเลเซียเน้นย้ำว่าการลงคะแนนเสียงนี้จะขาดความน่าเชื่อถือ หากไม่มีการยุติความรุนแรง การเจรจาที่เปิดกว้าง และการปล่อยตัวผู้ที่ถูกคุมขัง

ส่วนประเทศเพื่อนบ้านอย่างไทย ลาว และกัมพูชา ดูเหมือนจะยอมรับมากกว่า โดยมีการระบุถึงความจำเป็นในการสนับสนุนกระบวนการ “ที่นำโดยเมียนมา” เพื่อเสถียรภาพในภูมิภาค